Daw sa ka hinali lang, nangin-berde ang langit sa ibabaw sang mga bukid sang Kirkir. Labing masiri ang pagkaberde kag daw nagsuay ini sa azul nga kahapunanon sang Madlus. Makalilingaw ang pagsamo sang mga duag samtang amat-amat nga nagsingkal ang berde nga kasanag sa abaga sang Kirkir.

Apang wala ini sa bungog ni Ubal. Padayon ang pagtulok sang pangayaw sa daw dila nga nagtubo sa iya dughan. “Ano ang butang nga ini?” pamangkot niya.

Nagyuhum si Stok. “Ina ang orbis, kinahanglan mo ina agud magtinlo sang ginahaklo mo nga hangin. Lain ang komposisyon sang imo lawas, indi ka mabuhi diri sa Madlus kon wala ina.”

Gintudlo ni Stok ang langit sa nakatungdan. “Tan-awa,” siling niya.

Gintulok ni Ubal ang bahin nga gintudlo ni Stok. Samtang ginahimutaran niya ang pagbaylo sang duag sang kalangitan, labi nga nagpagsik kag nagtinlo ang iya pamatyagan. “Ano ang kasanag nga ina?”

Nagyuhum liwat si Stok. “Ina ang Dyuman, ang ikaduha nga adlaw sang Madlus,” sabat niya. “Ang mga bukid sang Kirkir ang ginakabig niya nga puluy-an… Kari ka, kinahanglan mo nga makapahuway. Buas naton suguran ang pagpangita kay Wuting.

Nagtango si Ubal. Dayon, namangkot sia, “Pamatyagan ko lang bala ini, o ginasuyop gid man sang kasanag nga ina ang akon kusog?”

Naglungo si Stok. “Wala ka nagadamgo, matuod ang nabatyagan mo. Apang indi lang Dyuman ang nagasuyop sang kusog mo. Dungan ka nga ginabutong sang duha ka adlaw nga may nagkalain-lain nga mga kinaiya. Mapalaron ka pa kay indi mo makita gikan diri ang Sheme.

“Mapalaron?”

“Sheme ang ginakabig nga una nga adlaw sang Madlus, apang kinahanglan tabukon mo pa ang kabukiran sang Pinggon sa tion nga ini agud makita ang mata sang azul nga adlaw.”

Nagtango si Ubal samtang nagpadayon si Stok sa pagpaathag, “Tuman ka singkal ang pagsambuwa sang mga adlaw diri sa Madlus. Ambot lang kon maantus mo ang pagsumpunganay sang Sheme, Dyuman kag Pintas. Apang daw ginasuyop sang mga adlaw ang dugo nga gintughong ko sa imo.”

“Pintas?”

“Ang ikatatlo kag pinakamakusog nga adlaw sang Madlus. Makita mo ina buas sa aga.”

“Stok, tawo ka bala, o labaw pa sa tawo?”

“Sa kalibutan nga ini, Ubal, wala sang lugar para sa indi labaw pa sa tawo.”

Gindapit ni Stok kag ginpangunahan si Ubal sa paglakat.

Sa malip-ut nga dalan nga ila gin-usoy pakadto sa puluy-an ni Stok, indi mapahamtang si Ubal. Wala sia sang nahangpan. Ang tanan nga natuonan sang iya panulok gilayon nga nangin mga palalibugan, mga paktakon..

Nagsulod sila sa isa ka madulum nga kuweba. Ginkuha ni Stok ang isa ka daku nga pakinhason, ginkandus ini sa isa ka bubon-bubon, kag ginbasya sa mabalas-balason nga salog ang naga-igpat nga likido. Sa gilayon, nagsanag ang bilog nga hulot sang kuweba. Nakita ni Ubal nga wala sang mga muwebles. Sa baylo, may mga laya nga dahon nga gintumpok sa porma sang pulungkuan kag hiligdaan.

 

Daw ginpintahan sang dugo ang kalangitan sang nagbugtaw si Ubal sang masunod nga adlaw. Pagkatapos panginanon, gindala sia ni Stok sa putuk-putukan sang Bato-Nasidlangan.

Gintudlo ni Stok ang mata sang adlaw nga pula. “Atubanga ang iwag sang Pinats kag pamatii ang iya ginahutik.”

Ginhimutran ni Ubal ang nagabaga nga kasanag sang adlaw. Gintulok man ini si Stok nga may pagbana-bana.

“Ano ang ginapatimaan sang kasanag nga ina para sa imo, Ubal?”

“Ano ang buot mo silingon?”

“Wala sang ginapangayo nga sakripisyo gikan sa imo ang Pintas?”

Nagkurinot ang nawong ni Ubal. Nabatyagan niya nga nagtiskog ang orbis sa iya dughan. Nag-untat ang paglaba sini. Daw isa gid man ka tapak ang kalabaon sang organ nga nagtubo sa iya dughan.

“Ano nga sakripisyo?” siling ni Ubal. “Ano ang buot mo silingon?”

“Wala pa gid bala nagsulod sa huna-huna mo,” pamangkot ni Stok samtang padayon sia nga nagatulok sa nagabalingaso nga mata sang adlaw nga pula, “nga ining pagpasimpalad mo wala sang madangatan tubtub indi ka makahimo sang isa ka sakripisyo?”

Wala nagsabat si Ubal, kag wala man sang may ginsugpon si Stok.

Nagluntad ang malip-ut nga kalingong tubtub gintaklos ni Stok ang iya sanduko. Dayon, ginsuguran nila ang pagpanaog sa mataliwis nga mga bato.

Samtang nagaus-us sila, nakita ni Ubal ang pagpalangudog ni Stok. Daw ginsudlan sang kon ano nga pwersa ang lawas ni Stok kag nagluad sia sang nagainggat nga mga bato.

Ginpulot ni Ubal ang tatlo sa mga nahulog nga bato, “Diin ini naghalin?”

“Nakita mo kon diin,” sabat ni Stok.

“Apang ano ang mga ini?”

“Wala ako nakahibalo kon ano ang ngalan o kapuslanan sina.” Hungod nga nagyuhum si Stok, “Ayhan, nagaalalawas lang nga katahum… kinalis nga katahum.”

“Katahum?”

“Ayhan, kon kabigon mo nga kahagugma ang pwersa sang adlaw,” paathag ni Stok, “mas mahapus mo mahangpan ang tanan.”

Ginkuha ni Stok sa kamot ni Ubal ang nagainggat nga mga bato kag ginhaboy sa dalag nga tubi nga nagailig gikan sa tuburan sa ila alagyan. Gilayon nga nagtin-aw ang tubi kag nagtuhaw ang isa ka matahum nga lin-ay nga nabayuan sang bulawan.

Madasig nga nagluhod si Stok. Nagluhod man si Ubal bisan wala niya nahangpan ang nagakatabo. Gintulok lang sila ang nagtuhaw nga makatilingala.

Pula ang malaba nga buhok sang makatilingala nga aparisyon kag nagabaylo-baylo ang iya panit apang indi mahinago ang iya mengkus kag sismeglan gani napakot ni Ubal nga isa ini ka babaye. Nagtiskog sang labi ang orbis ni Ubal.

Nagyuhum ang makatalanhanga nga babaye.

Samtang nagaduko si Stok, ginhimutaran ni Ubal ang matahum nga makatilingala. Buot niya ipamangkot ang ngalan sini.

“Ako si Yanggaw sang Busaylak. Maghalong kamo. Ilabi na gid ikaw, pangayaw.”

Nahangpan ni Ubal ang ginpaalinton sang makatilingala nga babaye bisan pa wala niya namutikan ang pagtikab sang baba sini.

“Maglikaw kamo sang banas,” padayon sang makatalanhaga. “Indi ninyo luyag nga masugata si Kriyum samtang nagasambuwa ang Pintas kag ang Sheme.” Gintudlo ni Yanggaw ang direksyon sang Kirkir, amo lang ato kag daw tig-ab nga nadula ang aparisyon sang babaye.

 

Gintabok nanday Ubal kag Stok ang pukatod sang Pinggon kag nagpahuway sila sang makadali. Samtang ginatun-an ni Ubal ang gahum kag kinaiya sang Sheme nga nagapakig-away sa nagabalingaso nga pwersa sang Pintas, nagpangtapas sang bungang-kahoy si Stok.

Nasiplatan ni Ubal nga ginhakus ni Stok ang mga kahoy bag-o niya labuon ang mga ini sang sanduko; apang nagpamat-ud ang pangayaw nga tuman ka makatilingala sang mga butang kag pagsulundan sa lugar nga iya naapukan gani wala na niya ini ginhatagan sang daku nga pagtamod. Padayon na lamang niya nga ginbantayan ang pagsu-ayay sang mga adlaw. Padayon man nga nagsaut ang iya dugo kag nakabatyag sia sang tuman nga kalangkag kag kapagsik.

Gin-agda ni Stok si Ubal sa pagkaon. Gilayon man nga nagpalapit si Ubal.

“Magkaon ka,” agda liwat ni Stok.

“Ano nga mga prutas ini? Ngaa may mga mata sila?”

Wala ginsapak ni Stok ang mga pamangkot ni Ubal. Sa baylo, ginpihak niya ang isa ka mapula-pula nga daw kalubay kag ginpakita kay Ubal kon paano ini kaunon. “Kinahanglan mo nga magkaon kon luyag mo padayunon ang pagpanglakaton. Wala kita makahibalo kon san-o magapakita si Wuting,” siling ni Stok samtang ginatanyag sa pangayaw ang kapihak sang prutas.

Wala sang nahimo si Ubal. Napilitan sia nga tilawan ang ginduhol nga prutas ni Stok tungod, sa pagkamatuod, madugay na nga nagakalam ang iya suluk-sulok. Nakibot sia sa katam-is sang prutas. Naluyagan niya ang daw pulot nga damil sang kulukalubay. Nagtiskog liwat ang iya orbis.

“Sin-o si Kriyum?”

Diutayan lang masalam-ukan si Stok sa pamangkot ni Ubal.

Ginsulit ni Ubal ang pamangkot, “Sin-o si Kriyum?”

“May nagasiling nga sia amo ang mapintas nga kapid ni Wuting. May nagasiling man nga sia amo mismo si Wuting sa mapintas nga dagway.”

“Ti, ngaan naglikaw kita sa iya?” ibwal ni Ubal. “Kon sia gid man si Wuting, natapos na kuntani ang akon pagpangita sa iya.”

“Kag ano kon indi sia si Wuting?’

“Nakita mo na bala, Stok, si Wuting?” daw nagapang-uliga nga pagpangusisa ni Ubal.

Wala nagsabat si Stok.

“Paano mo makilala si Wuting kon makita mo sia, Stok? Ano ang dagway ni Wuting? Ano ang dagway ni Kriyum?”

Nahangpan ni Stok ang pamangkutanon sa nawong sang panagyaw gani ginsuguran niya ang pagsaysay sang nahanungod kay Kriyum.

 

Didto sa nagaindakal nga mga busay sang Sapalok una nga nasumalang ni Stok si Kriyum, nga ginatawag man Lastik bangud sa gahum sini nga magpatubo sang mga dugang nga butkon kag batiis, mga kamot kag tiil.

Sang nagsumalangay ang lamharon nga si Stok kag ang ginakahadlukan nga si Kriyum, nagpungko anay sila nga duha kag nagtulukay bangud isa lamang ang sarang makaagi sa mutsi nga nagataytay sang mga busay.

“Sin-o sa aton nga duha ang pagalakbangan?” pamangkot ni Kriyum Lastik. Wala sang kapintas o pagpamahog sa tingog sang gamhanan nga lastik apang tungod bata-on pa sadto si Stok, daku nga kakugmat ang dulot sa iya sang tingog ni Kriyum. Ginhinago niya ang kahadlok, kag nagpasimple nga nagyuhum.

Padayon sila nga nagpungko kag nagtulukay sa kalinong sang kon pila ka tinion pa. Sang ulihi, namangkot si Kriyum.

“Ano ang labaw pa sa Kanamit?”

Nakibot si Stok sa pamangkot apang bangud luyag niya nga kilalahon bilang isa ka kaangay, nagpakighambal sia sa lastik nga daw ato bala nga nagsumalangay sila sang banas para sa amo nga kabangdanan.

“Kasakit,” sabat niya, “tungod ang kasakit nagatabog sa kanamit.”

“Ano ang malabaw pa sa Kasakit?”

Nagpanumdum si Stok. “Gugma. Tungod sarang naton batunon ang kasakit sang aton ginahigugma.”

“Kag ano ang malabaw pa sa Gugma?” dugang nga pag-usisa ni Kriyum.

“Wala na, Kriyum.”

“Kag ano ang Wala?”

Labi pa gid ang kakibot ni Stok sa ulihi nga pamangkot sang lastik apang nahimo niya nga baliskaron ang sitwasyon.

“Surigi ako kon ano ang Wala,” hambal ni Stok.

“Pagasugiran ko ikaw. Kilalaha nga ini ang kalibutan ni Wuting. Ang maayo nga mga anak ni Wuting nakahibalo sang kanamit, kasakit kag gugma. Ginapadyaan ang matutum nga mga anak ni Wuting. Apang may ara pa nga liwan nga kalibutan nga indi iya ni Wuting. Didto, wala sang ihibalo nahanungod sa mga butang nga ini. Liwan nga pagpalakat ang nagaluntad didto. Ginatawag naton nga wala ang kalibutan nga ato. Apang sa pagkamatuod, indi sia Wala kundi Liwan.”

Naglabay ang mga tinion sa kalinong tubtub nag-ugsad ang berde nga Dyuman.

Sang ulihi, nagpamangkot liwat si Stok. “Matuod bala ang ginasugid nila nahanungod sa imo, nga nagataub kag nagahunas ang imo kaalam?”

Nagtango si Kriyum. “Labing matuod, apang yadtong mga nagsiling sina wala nagtuad sa imo nga masami lang nila masal-an nga taub ang hunas.”

“Sa banta ko,” siling ni Stok, “mabudlay ang mangin maalam.”

“Ayhan. Apang wala mo pa ina nahibaluan, kag ayhan, indi mo na ina mahibaluan pa. Para sa imo, ang kalibutan padayon nga pagaluwason sang paghigugma kag sakripisyo… Apang tinguha-i nga magkalipay sa imo kaugalingon nga pamaagi.”

“Kon maghambal ka, daw kilala mo gid si Wuting.”

Nagyuhum si Kriyum sang yuhum nga indi gid malipatan ni Stok samtang sia nagakabuhi.

“Sugiri ako,” pangabay ni Stok, “matuod bala nag ikaw si Wuting suno sa ginahambal sang iban?”

Amo lang yadto kag nagtindog si Kriyum. Nagngurub sia nga daw sapat, akg nagtululubo ang mga butkon kag kamot sa iya kalawasan. Dayon, naglumpat sia sa nagaindakal nga mga busay sang Sapalok.

 

Naurungan si Ubal sa sugilanon nga iya nabatian. Namalhan man sang laway si Stok. Liwat nga nagluntad ang pila ka gutlo nga kalinong sa tunga nila.

Sang madugayan, namangkot si Ubal, “Ngaa ginlikaw kita ni Yanggaw?”

“Si Yanggaw isa ka makatilingala nga tinuga,” paathag ni Stok. “May mga gahum sia sang babaye nga tuman ka kusog para sa mga lalaki. Sa pagbanta ko, naham-utan ka sang makatilingala. Wala nagapakita si Yanggaw sa kay bisan sin-o lang.”

“Matahum nga babaye si Yanggaw,” muno ni Ubal.

“Indi babaye si Yanggaw bisan pa nakita mo nga may mengkus kag sismeglan man sia. Nagapakita lang ang mga kasubong niya suno sa imo kaulag kag kailigbon. Kon ikaw nangin isa ka babaye, ayhan nakita mo man nga may tugkuran sia.” Nagyuhum si Stok, “Mag-andam ka sa mga kasubong ni Yanggaw.”

“Sin-o ang mas gamhanan, si Kriyum, si Wuting o si Yanggaw?” pamangkot liwat ni Ubal.

“Sa kalibutan nga ini, Ubal, ang kada isa ginasugid nga gamhanan. Apang tumalagsahon lang ang nagapati sa iya kaugalingon nga gahum. Diri sa Madlus, ang pinasahe nga kinaadman mo amo ang imo gahum. Kon makapatubo ka sang mga kamot, mauntat ang pagkagamhanan ni Kriyum. Kon makapanginwala ka kasubong ni Ynaggaw, madulaan man sia sang pagkagamhanan. Kon mapapati mo ang madamo, ano pa ang kapuslanan ni Wuting?”

“Ano ang gahum mo, Stok?”

“Ang pagkabuhi suno sa akon ginatuohan.”

“Kag ano ang imo ginatuohan?”

“Bag-o ko sabton ina, buot ko mahibaluan kon ngaa luyag mo makita si Wuting.”

Nagpungko si Stok sa landong sang isa ka madabong nga kahoy. Puti ang mga malapad nga dahon sang daku nga kahoy apang sa tagiti sang Sheme, daw mga iraw ini sang mainit nga mga bituon. Naglingkod man si Ubal kag nagsandig sa puno. Pilit niya nga ginhanduraw ang iya mga naglinigad.

“Sang diutay pa ako,” sugod sang panugiron ni Ubal, “gindala ako sang akon mga ginikanan sa Loa agud makigkita sa mangin-alamon nga si Pokis. Ako ang ulihi nga dumuluaw ni Pokis. Kag bag-o sia nagtaliwan, ginbilin niya sa akon ang ngalan ni Wuting…”

Padayon nga ginsaysay ni Ubal ang tanan nga nadumduman niya nahanungod sa pagduaw nila sa mangin-alamon duha ka napulo na ka tuig ang nagligad.

 

Trese anyos lang si Ubal sang gintabok nila sang dagat-kalayo sang Zinfer padulong sa kagulangan sang Loa kon diin nagapuyo si Pokis nga ginasugid nga magin-alamon.

Makatalagam ang banas pakadto kay Pokis, indi lamang tungod sa mga kibot nga ibwal sang kalayo gikan sa idalum sang duta, kundi bangud man sang madamo kag mabangis nga mga skorkis sa kadulum nga nagabuga sang kalayo sa ibabaw sang duta; apang nagpangisog gid si Tormon nga amay ni Ubal. Indi sia pag-untatan sang wara-wara sang iya asawa tubtub indi mabulong ni Pokis ang kahimtangan ni Ubal.

Dugang pa, sa kagulangan sang Loa, madamo sang mga tigbaylo nga sa isa ka pisok nagailis sang dagway kag panimuot. Apang ang tanan nga ato ginbatas man ni Mirda, ang masakiton nga iloy ni Ubal. Wala tinimuk-timok nga nagtaklas man sa mga bato kag nagkabit-kabit sa mga balagon ang asawa ni Tormon, tanan para lang sa handum nga mapaayo sang mangin-alamon ang iya anak.

Tatlo ang mata ni Pokis. Tatlo man ang iya kamot kag tiil. Daw wala sia nagapamisok kag daw wala nagauntat sa pagbantay ang iya mga mata. Bag-o pa man nahinambitan nanday Mirda ang Tormon ang ila tinutuyo, ginpakot na ini ni Pokis.

Ginwaslik-waslik ni Pokis ang tatlo niya ka butkon kag nagtuhaw ang berde nga aso sa iya atubangan. “Ang tagsa ka lalaki o babaye sa aton,” hambal niya sa pagsugod, “isa ka nagalagaw nga manugpatay. Kon ikaw lalaki, nagpakigsumpong ka kag nagpatay sang babaye nga nabun-ag upod sa imo sa isa ka lawas; kon babaye, ginlutos mo kag ginpatay ang imo kapid nga lalaki.”

“Ano ang natabo kay Ubal? Ngaa wala sia sang kinatawo?” sunod-sunod nga pamangkot ni Mirda.

“Sa kaso ni Ubal, padayon nga ginahampang ang pagpakigsumpong nga ginahambal ko.”

“Paano ina mahatagan sang katapusan?” pamangkot ni Tormon.

Nagkumpas liwat si Pokis sang iya mga kamot kag nagtuhaw ang pula nga aso. “Pabay-i ang bata nga ituon ang iya pagbuot sa patag sang pag-ilinaway. Kon ano ang pagapilion niya, mangin-subong sia.”

“Luyag mo gid man nga mangin lalaki, indi bala? Ginpasikto gid sang mga mata ni Mirda si Ubal.

“Apang kon subong sina, pagapatyon ko ang imo anak nga babaye. Kag indi bala sala ina nga nagapangayo sang silot?”

Nagwaslik sang iya mga kamot si Pokis sa sabat ni Ubal. Nagkayab ang azul nga aso. Nagyuhum ang mangin-alamon, dayon nagsiling, “Ang mga tinaga nagkawas, indi gikan sa kahadlok kundi halin sa tuman nga kaalwan. Magpauli kamo. Ginahambal ko sa inyo, bag-o kamo makaabot sa inyo puluy-an, ang bata mangin isa ka lalaki.”

Nalipay gid ang mag-asawa.

Ginbaton ni Pokis ang iya bayad-pasalamat. Kag samtang nagahimos sila para sa pagpanglakaton pauli, gindapit ni Pokis si Ubal kag gindala sa idalom sang kahoy nga dagaya sa dalag nga bunga. Wala sang dahon ang kahoy apang indi maisip ang malipayon nga mga bunga sini nga daw magagamay nga mga parol.

Sa landong sang kahoy, ginhakus ni Pokis si Ubal. “Magapanglugayawan ka tubtub makita mo si Wuting,” hutik niya. “Kag dayon, mahangpan mo kon ngaa bisan ang mga mangin-alamon, nagasala sa ila pagbinag-binag.”

Dayon, nagtiskog si Pokis, nagbura ang iya baba, kag nagkalahulog ang iya tatlo ka mga mata.

Sa daku nga kakibot kag kahadlok, wala na namitlang ni Ubal ang pamangkot nga nagabarikutot sa iya huna-huna.

 

Halin sa Pinggon, gin-usoy nanday Ubal kag Stok ang dalan pakadto sa Kirkir. Samtang nagapalamig sila sa isa ka sapa, hinali lang nagtiskog ang orbis ni Ubal. Dayon, liwat nga nagtuhaw ang matahum nga aparisyon ni Yanggaw.

“Magapadayon bala kamo tubtub sa Kirkir?” wala nagtikab ang mga bibig ni Yanggaw apang nagkuba-kuba ang iya sismeglan.

“Ano ang tuyo mo sa amon?” maisog kag mapangahas ang tingog ni Ubal.

“Luyag ko mag-upod,” sabat ni Yanggaw. “Makabulig ako sa inyo.”

“Mabudlay ang pagpasimpalad kag panglakaton nga ini,” siling ni Stok.

“Nakahanda ako para sa anuman nga ginakinahanglan. Luyag ko nga mag-upod.” Kag nagtindog ang mengkus sang matahum nga makatilingala.

Wala sang nahimo sanday Stok kag Ubal. Ginbaton nila ang pagpakig-abyan ni Yanggaw kag nagpadayon sila nga tatlo padulong sa Kirkir.

Samtang nagapahinunod ang Pintas, may diutay nga kahinay ang ila pagtaklad sa mga pukatod; apang sang pagbutlak liwat sang Sheme, nagdasig man ang ila mga tikang. Wala na sila nagpahuway tubtub nga nag-ugsad sang lubos ang azul nga adlaw.

“Ano ang una mo nga pagabuhaton sa tion nga makita mo si Wuting?” pamangkot ni Stok samtang ginahimos niya ang mga kalan-on nga hilamon.

Nagyuhum lang si Ubal. Sa kadugayon sang iya pagpanglugayawan kag paglayaw sa pagpangita kay Wuting, halos nalimtan na niya ang iya tinutuyo. Wala na sia nakahibalo kon ano ang una niya nga himuon pananglitan magkit-anay sila ni Wuting nga guya sa guya.

“May nagasiling nga mapintas si Wuting,” tugda ni Yanggaw samtang ginabubo niya sa mga paya ang dugos sang itum nga rinamak. “Nagapangayo sia sang mga mabug-at nga sakripisyo, mga daga, sa kon kay sin-o nga luyag magsunod sa iya.”

Gintulok ni Stok si Ubal nga nagadaho sang ilimnon nga ginhatag ni Yanggaw. “Handa ka bala magsakripisyo, Ubal?” pamangkot niya.

Naglag-ok si Ubal sang dugos sang rinamak. Dayon, nag-aslum ang iya guya. “Ngaa bala wala na kamo sang madumduman kundi balik-balikon ang nahanungod sa sakripisyo? Ano ang pulos sang mga daga kag halad? Mabalik bala naton ang mga namatay paagi sa pagsakripisyo?”

“Apang ang sakripisyo indi para sa ano man nga mga kapuslanan,” paathag ni Stok. “Kabayaran ina sang aton mga sayup kag kasal-anan.”

“Kabuhi ko na lang ang sarang ko mahatag nga sakripisyo,” matig-a nga sabat ni Ubal.

“Ayhan,” hungod nga ginpalagday ni Stok ang iya tingog, “wala man ginapangayo ang kabuhi mo.”

“Kon subong ina, wala ako makahangop kon ano ang ginapangayo ninyo.”

Nagginhawa sang madalom si Stok; ginpabay-an niya nga si Yanggaw ang magsabat kay Ubal.

“Kinahanglan mo nga maghulat, Ubal, tubtub nga mabatyagan mo nga wala ka na sang sarang mahimo. Dayon, mahangpan mo kon ano ang ginatawag nga sakripisyo.”

Nag-untat ang sugilanon, nagkaon sila kag nagpaligad sang Sheme sa wayang.

 

Ang pamalo sang mga swarinok ang nagbantala sang madason nga pagbutlak sang Dyuman. Sa ikaanum nga pagsinabtanay sang mga manuk-manukon nga may anum ka kahig, nalab-ut nanday Ubal ang putuk-putukan sang Kirkir. Didto, nagdabok sang kalayo si Stok.

Samtang nagapahuway sanday Ubal kag Yanggaw sa handong, naghapon ang isa ka daku nga dimanggo sa bukay nga kahoy.

“Si Wuting!” singgit ni Yanggaw.

Nag-iti ang dimanggo kag nagkulap ang kadulum nga nag-usbong halin sa duta. Dayon, yara na ang tatlo sa talahuron kag makakulugmat nga atubang ni Wuting.

“Sin-o ang pangahas nga nagahandum sa pagpakig-atubang kay Wuting?” daw daguob nga nagpuog sa dulunggan sang tatlo ang mabaskog nga tingog ni Wuting. “Nakahanada bala kamo sa kabayaran sang inyo bugalon nga mga damgo?”

“Wuting,” pilit nga ginpaisog ni Ubal ang iya tingog, “madugay ko na ikaw luyag nga maatubang.” Nakabatyag sang kaisog kag kabaskog si Ubal samtang padayon sia nga nagahambal. “Malayo nga lugar ang akon ginhalinan, apang ginpanaad ko sadto nga indi ako mag-untat tubtub indi ko ikaw masalapuan.”

“Ano ang sarang mo mahatag sa akon sa baylo sang luyag mo masayran?”

“Kon sakripisyo ang imo ginapangayo, kabuhi ko na lang ang sarang ko mahatag,” sabat ni Ubal.

Nagharakhak si Wuting. Daw nag-uyog ang bilog nga palibot sa iya kadlaw nga puno sang pagpang-uliga. “Anhon ko ang kabuhi mo, pangayaw? Indi ina ang kinahanglan ko. Ihambal ang imo ginapangayo kay ihambal ko ang luyag ko nga kabayaran.”

Nag-amat-amat tiskog ang orbis ni Ubal kag nadula ang kahadlok kag katahap nga nabatyagan niya kaina para kay Wuting. “Ano ang buot silingon ni Pokis nga bisan ang mangin-alamon nagasayop sa iya pagbinag-binag?”

“Ang sabat para sa pamangkot nga ina nagakinahanglan sang kabuhi ni Stok.”

Gintulok ni Ubal sanday Stok kag Yanggaw. “Indi ko mahatag ina. Kaupod ko sila nga nagpanglakaton bilang mga abyan.”

Ilabi pa gid nga naghagpok ang pagharakhak ni Wuting. “Wala ka sa lugar agud mag-ayo sa natalana nga kabayaran sang imo pamangkot, pangayaw.”

Nabatyagan ni Ubal nga nagpalangluya ang iya orbis.

“Apang ikaw ginakilala nga labing gamhanan,” singgit ni Ubal. “Ginasugid nga nagapadya ka sang mga matarung, nga isa ka ka dios nga labing sulundon.”

“Gani nga nagakaigo lang nga sundon mo ang ginahambal ko sa imo. Patya si Stok.”

“Ano ang sala ni Stok?” maayo sia nga tinuga, ginakilala ka niya… Si Stok ang nagtughong sa akon sang dugo agud makapabilin ako diri sa Madlus.”

“Dugang nga kabangdanan agud patyon mo sia. Ginpadulman niya ang imo panumduman, gintiplang ka ni Stok sa iya pamaagi, kag gintughungan ka niya sang mahigko nga dugo. Nahibaluan mo bala kon ano ang ginatuohan ni Stok? Ina ang pamangkot nga wala niya masabat sa imo.”

Gintulok liwat ni Ubal sanday Stok kag Yanggaw.

“Indi ka magpati sa iya, Ubal,” paandam ni Yanggaw.

“Paano ko mahibaluan nga indi ikaw ang nagapangtiplang?” singgit nga pamangkot ni Ubal kay Wuting.

“Agud masabat ang pamangkot nga ina, kabuhi ni Yanggaw ang pangayuon ko. Tanda-i, pangayaw, nga sa kalibutan nga ini, indi tanan nga makita sang mata, matuod. Sa Madlus, bisan ang imo naglinigad indi mo lubos nga masaligan. May mga hitabu nga daw matuod apang lain ang katapusan, lain ang ginadangatan.”

Sa ikatatlo nga tion, gintulok ni Ubal sanday Stok kag Yanggaw. Wala sang nabulig ang iya orbis agud makahangop kag makapamat-ud.

Gikan sa malayo, nagpamalo liwat ang mga swarinok. Buot na magbutlak ang Pintas.

“Mga abyan mo kami, Ubal,” nagapakitluoy nga pahanumdom ni Yanggaw.

“Ano ang mahambal mo, Stok?” pamangkot ni Ubal.

“Himua ang nagakadapat, Ubal. Pamatii ang hutik sang Pintas.”

Nagbalik-balik sa huna-huna ni Ubal ang mga ginhambal nanday Stok kag Yanggaw nahanungod sa sakripisyo nga ginakinahanglan para sa katapusan sang pagpasimpalad, kag ang balatyagon sang pagkakibon nga wala ka na sang sarang mahimo.

Makadali nga nagpanumdum si Ubal, Ano gid ang sabat sa palalibugan nga ginbilin sa iya ni Pokis? Makapadayon pa bala sia sa pagkabuhi kon iya luiban ang iya mga abyan? Makapadayon pa bala sia kon iya madumduman nga gintalikdan niya ang isa ka kahigayunan nga makuha mismo gikan kay Wuting ang sabat sa mga pamangkot nga nagtulod sa iya sa pagpasimpalad kag pagpanglugayawan?

Sang makadali, daw nag-untat sa pagtiyog ang kalibutan sang Madlus. Nagsugod saut ang mga kasanag gikan sa tatlo ka nagasumpunganay nga mga adlaw. Indi mapahamtang ang balatyagon ni Ubal. Daw ginasuyop ang iya dugo kag daw indi niya mapunggan ang iya kaugalingon. Daw man-og man nga nagkiwal-kiwal ang iya orbis.

Ginsabnit ni Ubal ang sanduko ni Stok. Nakuha niya ini kag natumba niya si Stok. Nagsinggit si Yanggaw. Nagharakhak si Wuting.

Ginbayaw ni Ubal ang matalum nga sanduko kag ginlabo…

… ang orbis sa iya dughan.

 

Samtang nagapalangluya sia kag nagahingalo, nasiplatan ni Ubal ang pagsiri sang kapula sang Pintas. Dayon, nagsulod sa iya huna-huna ang pwersa sang kasanag, kag ang tinaga nga sakripisyo. Iya nahangpan ang buot-silingon ni Pokis.

Nagasayop bisan ang mga ginasugid nga mangin-alamon sa ila pagbana-bana tungod si Pokis mismo, nagsala sa pagbana-bana nahanungod sa kinatawo ni Ubal. Sa tunga ni Ubal kag sang iya kapid nga babaye nga nabun-ag kaupod sa iya sa isa ka lawas, wala sang nagaluntad nga pagsumpunganay; natabu lang nga ang pagtahud kag pagpasulabi sa Kabuhi nagpaiway sa ila sa pagpinatyanay agud malutos ang isa, kag magpangibabaw ang isa. Labing makusog ang babaye kag ginsakripisyo niya – bisan pa lipud sa iya ihibalo – ang iya kabuhi para kay Ubal.

Nagkipot ang orbis, natunaw ang pinalian, kag nagyuhum si Ubal.

 

© Peter Solis Nery [2000]

Palanca Third Prize Short Story in Hiligaynon [2000]