2004

Nagtangla sa langit si Maria Angelica del Cielo kag iya nakita ang duha ka panganod sa bayhon sang kapid nga dragon nga nagapusngahanay sang kalayo. Dayon, nagsinggit sia, “Nagapabalik na sia!”

Naghurahab si Angelica kag nagkinagual ang iban nga mga pasyente. Nag-untat sa iya ginasulat si Betty Lobaton nga nurse. Nagtindog ini agud sawayon kag sitahon si Del Cielo, apang una nga nakapalapit sa nagasalimuang nga pasyente si Manuel Refael del Valle.

Sa kadamuon sang mga pasyente sa unit, Si Maria Angelica del Cielo gid ang ginkahamut-an sang balatyagon ni Manuel Rafael del Valle. Kon ayhan indi buang si Angelica kag indi tuman kadaku ang antad sang ila mga edad, ayhan nagpitik man ang dughan ni Del Valle kag matawag yadto nga love at first sight.

Daw kwarentahon na si Del Cielo kag ginaagawan na sang uban ang maitum niya nga buhok apang nagasalir sa gihapon ang iya katahum. Bal-anon nga mapino ang supat sang babaye nga, ayhan sa iban nga mga sirkumstansya, sarang nangin iloy si Manuel Rafael. Kon masaligan pa ni Rafael ang iya memorya, kaangay kuno sang mga mata sang iya nagtaliwan nga iloy ang mahinutlugon, masubo kag martir nga mga mata ni Maria del Cielo. Ginapukaw sang mga malumay nga kinaandan, mahuluy-on nga mga pagginawi kag makabibihag nga mga panghulag ni Angelica ang handurawan sang pinalangga nga iloy ni Rafael.

Sa una nga bulan ni Manuel Rafael bilang occupational therapist sa Western Visayas Medical Center Annex – Mental Health Unit didto sa Barangay Rumbang, Pototan, Iloilo, ginkulapan ang iya tagipusoon sang kapung-aw: daku, malapad, kag mabalod nga dagat sang kapung-aw. Daw malunod sia sa kapung-aw kag mahaklo niya ang tuman nga kabug-at sang balatyagon nga halos nagakulapol sa iya mga mata. iya mga mata.

Ikatatlo na niya nga assignment ang Pototan Mental Hospital apang daw ato bala nga nagapanumbalik ang iya balatyagon sadtong una sia nga nag-obra upod sa mga nakulangan sa panimuot didto sa mental hospital sang Mandaluyong.

 

1999

Sa Mandaluyong, masami sia nagabatyag sang nagalugdang nga kaluoy kag nagapanghawid nga pag-ulikid para sa iya mga pasyente. Masami sia ginabangungot nga ginaguyod sia paidalum sang mga kamoy sang kogita kag sang pwersa nga indi niya makita.

Apang mas maayo sadto ang iya kahimtangan tungod sa masami, yara sa iya luyo si Tricia Ann Ricablanca nga matahum, seksi, pirme mahumot kag masinadyahon. Masami sia ginahuluhapulas sang iya easy-going nga girlfriend tubtub nga magligid sila nga duha sa pagpalanggaanay. Nagaligid sila sa sofa, sa kama, sa salog,, kag kon kaisa, sa lamesa nga kalan-an sa kusina.

Kon kaupod niya si Tricia, indi madugayan kag malimtan ni Manuel Rafael ang mga butang nahanungod sa iya trabaho.  Ginadala sia sang pahumot ni Tricia Ann sa iban nga mga kalibutan, o ayhan sa iban nga mga dimensyon sining kalibutan. Nagamag-an ang iya pamatyag kag daw nagakayab ang iya espiritu sa himaya sang langit.

Matuod, nagabalik ang iya kapung-aw kag kabug-at sang balatyagon kon sia mabugtaw sa masunod nga aga kag wala na si Tricia Ann sa iya luyo. Kag kon liwat naman sia nga magreport sa iya duty. Apang nagahagan-hagan man ang iya magal-umon nga mga balatyagon tungod sa kadamuon sang mga pasyente kag hilikuton sa ospital.

Kon kaisa, nagakalingaw man sia sa mga kabuangan sang iya mga pasyente. Kasubong abi nanday Aaron nga nagapati nga sia kuno ang Dios, kag Juancho nga nagawali naman nga sia ang sugo sang Manluluwas.

Isa ka bes, samtang ginatudluan ni Rafael ang mga pasyente nga maghimo sang key chain bilang occupational activity for the day, nakit-an niya nga nagtindog si Juancho kag nagpalapit kay Esmeralda nga may manic disorder.

Tungod sa iya masakit, indi makapahimunog sa isa ka lugar si Lucresia Esmeralda Romualdez. Indi man sia makatulog kon gab-i. Sia ang babaye nga nagapakapoy kag makapapanguy-ab sa bulan kag mga bituon. Masami sia nga nagasugilanon sa iya kaugalingon, nagawakal sa iban nga mga pasyente, kag nagasaut nga daw kasubong nga yara sia sa tunga sang grand ballroom sang Manila Hotel. Isahanon sia nga nagasaut sang tango-Argentino kag ginapabugal niya ang kadayawan nga nakasabay kuno niya sa pagsaut si Eddie Garcia sadtong nagreyna sia sa fiesta sang Sampaloc, Manila, tuig 1969.

(Wala gid sang may nagpangusisa apang suno sa record kag mga dokumento sang Samplaoc Fiesta 1994 Souvenir Program, nagin konsorte gid man ang artista nga si Eddie Garcia masobra bente anyos na ang nakaligad, sang 1969, para sa hara sang fiesta, Her Majesty Queen Lucresia Esmeralda I).

Nagsaludo si Juancho kay Esmeralda Romualdez, gintanyag ang iya kamot nga kaangay sang prinsipe, kag ginpamangkot ang babaye nga ginbunyagan sang hayo nga “Naga-Tango-sa-Idalum-sang-mga-Bituon.” Malulo ang tingog ni Juancho, “May I have this dance, please?”

Naghuym si Esmeralda, nagbulubalakid sa iban pa nga mga pasyente nga nagaukod kag nagatinguha gid sa pag-obra sang key chain gikan sa daan nga mga cellcards. Liwat sia nga nagyuhum kag dayon nagdaho sang kamot ni Juancho. Kag nagsaut sang harianon nga waltz ang duha bisan wala sang sonata.

Nalingaw man kuntani si Manuel Rafael san kamag-an sang lawas ni Esmeralda sa mga butkon sang maambong nga si Juancho (nga indi man gali Juancho ang matuod nga ngalan apang ginatawag nga Juanch tungod kay kaanggid kuno sia ni Juancho Gutierrez nga matinee idol sang pinilakang-tabing sadtong dekada 60).

Daw sa damgo nga nagsaut sanday Esmeralda kag Juancho. Kag kon indi lang sia occupational therapist sang mental health team sang Mandaluyong, ayhang nabatian man ni Manuel Rafael ang mabaskug nga hanot kag ibwal isang orchestra ni Johannes Sebastian Bach nga nagatokar sang makakulunyag nga Emperor’s Waltz.

Apang kinahanglan niya nga ipabatyag, pabakuron kag ipatuman ang kamatuoran sa mga pasyente agud indi madugangan ang ila kabuangan kag nagalupad-lupad nga mga kaisipan. Ginpauntat ni Rafael sanday Esmeralda kag Juancho, kag ginpabalik sa ila pulungkuan.

Nag-untat si Esmeralda, ginhakop ang sidsid sang iya pula nga bestida kag pudag-pudag nga nagbalik sa pulungkuan nga daw isa ka reyna nga ginpakahuy-an sa iya trono.

Si Juancho naman, nagbalik sa luyo ni Aaron kag nagpungko. Nagakutib-kutib ang bibig sini nga nagapangakig kay Rafael. Indi mag-untat si Juancho gani ginpamangkot sia sang occupational therapist. “Ano ang natabo sa imo? Ngaa ginsabay mo si Esmeralda? Nakabati ka bala sa sonata?”

Nagtango-tango sang iya ulo si Juancho. Gintulok niya nga may pagsukma si Rafael, dayon, nagsiling, “Huo, e. Ginsugo ako san Dios! Ginsugo ako sang Dios nga sabayon sia sa pagsaut!”

Nagyuhum si Rafael del Valle sang iya huna-huna. Ginpamagkot sang iya dutan-on nga kaugalingon ang iya mangin-alamon nga kaugalingon, “Ngaa ari ako sa lugar nga  ini?”

Sang pagkabati ni Aaron (nga nagapati nga sia ang Dios) sa sabat ni Juancho kay Rafael, nagsaligbat si Aaron, “Pati ka sina,” panghiwala niya, “wala ako iya nagsugo sa iya!”

Nag-utoy-utoy sang kadlaw si Tricia Ann sang ginsugiran sia ni Raffy sang natabu sa mga kulang-kulang. Apang wala gid niya ginpaiway ang pormal nga pagbugto sang ila kaangtanan.

2001

Planado kag ginhandaan gid ni Tricia ang tanan. Nagpanihapon sila sa Aristocrat Restaurant sa Malate. Kompleto-rekados ang dinner date para sa iya natalana nga pagahimuon: may red wine, romantik nga musika gikan sa byulin, isa ka matahum nge centerpiece sang mga rosas nga duag peach, lima ka putahe sang karne, isda, manok, baboy kag utan, kag tatlo ka nagkalain-lain nga mga panyam-is.

“Nag-enjoy ka sa pagkaon?” pamangkot sang babaye bag-o ang papanyam-is.

“Very much. I love you, Tricia. Indi ako makahibalo kon maano ako kon madula ka.”

“Please, Ralph, stop. Pamatii gid ako.” Wala kurap-kurap nga gintulok sa mata ni Ricablanca si Del Valle. “Tubtub na lang diri, Rafael. Tuman na kabug-at dal-on ang relasyon nga ini. Madugay ko na ini ginpanumdum kag ginbinag-binag. Madugay na ako nga nagaantus sa imo luyo. Mas palangga mo ang imo trabaho, mas palangga ko si Choy. May intyendihanay na kami. Maupod ako sa iya pabalik sa States. Goodbye, Rafael.”

Ginhalukan ni Tricia Ann Ricablanca si Manuel Rafael del Valle. Ginuribay sang dalaga ang iya shoulder bag. Pahutik nga naghambal, “Ubusa ang dessert.” Nagtindog sia kag naglakat pagua sa balay-kalan-an nga wala sang bulubalikid.

Daw gintapma sang malapad kag kibulon nga mga kamot sang higante si Rafael. Nabatyagan niya nga nagpalanginit ang iya mga guya. Daw luyag niya isuka ang tanan niya nga kinaon. Nagtulo ang iya luha sa leche flan kag nagtuga ini sang buho nga daw ato bala nga asido sa mahuyang nga metal.

Sumugod sadto, wala na sang nangin girlfriend si Rafael. Nakatilaw man sia nga nakipagdate sa iban kag masami man sia ginapalapitan sang mga babaye kag mga agi sa diskuhan o mag salu-salo apang wala na gid may ginseryoso nga relasyon si Rafael del Valle.

Pagkatapos sang siyam pa gid ka bulan sa Mandaluyong, napangamuyo si Raffy kag nagpangayo sa Dios nga halinon sia kag idestino sa iya dakbanwa nga namat-an, sa syudad sang Iloilo.

2002

Bilang sabat sa iya gin-ampo nga mga pangamuyo, ginplastar sia kag ginpahamtang sang Dios sa New Life Therapeutic Center nga isa ka sentro sa pagrehab sang mga adik kag durugista.

Maaplud tunlon ang assignment nga ato, apang ginbaton niya. Tuman kasakit nga mga handurawan ang ginadulot sang mga kaladtuan nga lugar sa Manila. Luyag niya malagyo nga daw pispis sa kahawaan. Luyag niya maglupad agud malipat. Ayhan sa Iloilo, makasugod sia sang bag-o nga kabuhi.

Kag didto sa New Life Therapeutic Center, samtang nagatrabaho sia sa tunga sang mga dik, daw landong nga nagtubo ang kaakig kag pangbasol sa dughan ni Rafael. Nanugunan gid sia sa mga kabataan nga nagguba sang ila buasdamlag paagi sa droga.

Walo sa kada napulo nila ka pasyente, nagtilaw sang droga bangud kulang sa pagtamod sa ila mga panimalay. Nga daw ato bala nga luyag nila silutan ang ila mga ginikanan nga wala naghatag sa ila sang atensyon kag pagtamod sa paagi nga nagaguba man sang ila kaugalingon nga mga kalawasan kag pagkatawo.

Daw damug nga nagsamo sa dughan ni Rafael ang demonyo nga mga balatyagon sa adlaw-adlaw nga pag-atubang niya sa mga adik. Akig sia apang naluoy man, nagakanugon kag nagapamasol, nagahusgar kag pilit man nga nagahangop.

Pagkatpos sang isa ka tuig kag tatlo ka bulan, liwat nga nagdangup si Manuel Rafael sa Dios. Sang pyesta sang Nuestra Senora de Candelaria sang Jaro, ginpangamuyo niya nga isaylo sia sa kon diin ang mga pasyente may ara lang pisikal nga ginabatyag. Daw indi na gid kuno niya mabatas kag magwanta ang mag-obra sa mga buang kag adik.

Apang ang Dios may iban nga buko kag handum para sa iya. Gin-assign sia sa mga kulang-kulang kag mga delusional didto sa Western Visayas Medical Center Annex – Mental Health Unit. Kag didto sa Pototan, gintun-an niya nga sundon kag tumanon ang giha sang indi makita nga ang Dios.

2003

Ginbug-os ni Rafael ang iya pag-alagad sa mga nakulangan. Nakita niya ang pelikula nga “Awakenings” nanday Robert de Niro kag Robin Williams nahanungod sa bulong nga dopamine kag mga halos-zombie na nga mga pasyente. Liwat sia nga nagsalig kag nabuhian sang paglaum. Ilabi pa gid niya nga gintun-an ang kahimtangan, ang mga masakit kag kondisyon sa mga pasyente. Masami sia nagapakigsugilanon kag nagapakighinun-aon sang mga nars, duktor, kag bisan kusinero kag tinawo sa mess hall nahanungod sa mga kaso sang ila mga pasyente.

Ginhatagan niya sang pagtamod si Maria Angelica del Cielo kag gintanaw ang record sini. Wala sang klaro kag makahulugan nga Patient’s History sa chart ni Angelica, kag mangin sa pinakatinagu-tago nga psychiatric files. Indi mapat-ud kon matuod gid man bala nga kwarenta anyos na sia, kon diin sia natawo, kon may pamilya pa bala sia, kag kon diin na sila. Wala man sang iban nga mga himata o abyan si Angelica nga nalista sa iya record magluwas sa isa nga ginatawag kay Soledad nga wala man gani nakita sang pinakadumaan nga nars sang mental unit.

Sa kadamuon sang ila mga pasyente, bisan ang duktor nga nagbaton kay Angelica del Cielo, indi na gani makadumdum sang hitsura ni Soledad nga amo kuno ang nagdul-ong kag nagbilin kay Angelica.

Isa ka adlaw sang Pebrero 2000, ayhan petsa 29 sadto, apang indi man mapat-ud ni Tay Teofilo nga security guard tungod daw kasubong man lang ang adlaw nga ato sang iban pa nga mga inadlaw sang Pebrero, gindul-ong kuno ni Soledad si Angelica sa mental hospital. Suno kay Teofilo Alegario, halos magkaangid ang hitsura sang duha. Daw pareho kuno sila nga pihak sang isa ka kapayas. Halos magkasing-edad man kuno sila tan-awon.  Apang indi masaligan si Teofilo. Kon kaisa, indi man maghilibati ang iya mga panugiron kag sugilanon.

Apang makawiwili ang mga panalaysayon sang tigulang nga sekyu. Nagawaras kuno kag nagasala sadto si Angelica. Nagahurahab kag nagahilibion. Suno pa kay Tay Pelo, akig si Angelica kag nagasalimuang. Ginasukmatan n’ya kag ginalalis si Soledad. May pila ka mga tinaga nga madumduman si Tay Pelo Alegarion nga ginpangsinggit kuno ni Angelica del Cielo (“Indi ako magpati sa imo, ginkaon mo ang shugrom! Magapabilin ka ka huben samtang ako iya magatigulang. Gintiplang mo ako!”) apang wala man sia sang nahangpan. Basta lang, sa estorya ni Teofilo Alegario, daw klaro nga si Soledad lang ang nagauyat sang leyabe nga sarang makabukas sang baul sang mga likum nahanungod sa pagkatawo ni Maria Angelica. Ambot kon ngaa wala sang nakuha nga impormasyon ang nars nga nagbaton sa ila.

Suno kay Teofilo Alegario,. Wala untat kuno ang pagturasok ni Angelica kay Soledad samtang nagabura ini sang berde nga likido. May berde kuno nga likido nga nag-ilig gikan sa baba ni Angelika samtang nagasinggit ini, “Sapat ka, Soledad. Gintiplang mo ako. Indi ko luyag mangin tigulang. Gintraiduran mo ako!”

Wala na ginsapak ni Manuel Rafael ang suliganon ni Teofilo Alegario nahanungod sa berde nga likido nga nagbuho kuno sa semento sang nagtulo ini gikan sa baba ni Angelica del Cielo.

Luyag pa gid kuntani nga tun-an ni Manuel Rafael ang kaso ni Angelica bangud man lain gid ang panghulag ni Del Cielo sang sa iban nga mga pasyente sang mental unit kag makatilingala gid nga kulang-kulang ang impormasyon nahanungod sa pagsugod sang iya masakit. Apang halos blangko ang chart kag wala naman sang iban pa nga mga informants nga makahatag sang impormasyon nga luyag niya mahibaluan. Madamo sia sang kinahanglanon nga mga detalye kag wala gid sia sang mapamangkutan. Kon iya sugilanunon kag usisaon si Angelica, kon anu-ano ang ginapangsabat sang babaye.

Sa pagkamatuod, mayo kuntani estoryahon si Maria Angelica. Ugaling lang kay tuman kaalam sa iya kag may ginapangwakal pa sia nahanungod sa mga aliens, kag iya kuno puluy-an sa iban nga plaeta. Halimbawa, tul-id kag mabusisi nga mapaathag ni Angelica ang Theory of Relativity ni Einstein, kag maangut niya ini sa pagtigulang. May mga “speed of light” sia nga ginapangwakal nga kon masundan mo, ayhan magahaylo sa imo sa pagpati nga sarang mabalikan ang naglinigad kag makawatan ang pagtigulang o pag-edad sang tawo.

Bisan si Dr. Gellada, nga duktor sang mga buang apang may huyog man sa mga teoriya ni Einstein, nagakaurungan kay Maria Angelica del Cielo tungod kay husto tanan ang iya ginapanghambal: klaro, kalkulado kag nasandig sa rason.

Nagapati si Dr. Gellada nga mayo ang prognosis o ang dalagan sang balatian ni Angelica. Nagapati ang duktor nge epektibo ang kombinasyon sang mga antipsychotic drugs nga Thorazine (isa ka chlorpromazine) kag Nozinan (nga levomepromazine) agud masatbilizar ang modo kag dalagan sang panimuot ni Del Cielo. Kag ginahagan-hagan naman sang biperiden nga Akineton ang pagkisi-kisi sang kaundan sa guya ni Angelica nga parkinsonism side effect naman sang Thorazine kag Nozinan.

Para kay Doc Gellada, si Angelica ang una nga kandidato sang Pototan Mental Hospital nga magaayo sa iya masakit nga schizophrenia. Ugaling lang kay kon pamagkuton ni Angelica nahanungod sa iya ginhalinan, kon diin sia natawo kag nagdaku, ukon nahanungod kay Soledad, nagalinangka ang iya mga sabat. Daw sa wala diri, wala didto. Daw taga-iban sia nga planeta.

Daku nga palaligban para kay Dr. Gellada si Maria Angelica del Cielo, apang tungod wala man sang pamilya kag himata nga sarang makabulig kay Angelica, halos na lamang sia ginahatagan sang malawig nga pagtamod ni Dr. Gellada. Ang siling sang psychiatric doctor, “Kon may mabulig sa iya ang bulong kag mga therapeutic activities, amo na lang ina siguro. Kon wala, wala na kita sang sarang mahimo. Wala man sang naga-ulikid sa iya. Apang kanungon kay mas daku kuntani ang iya potensyal nga mag-ayo sang sa iban nga pasyente.”

2004

Dayon, sang Pebrero 29, 2004, isa ka babaye nga ayhan kaedad lang ni Manuel Rafael ang nag-abot sa mental hospital agud sa paduaw kay Angelica. Daku ang pagkahawig sang babaye nga ini kay Angelica. Sang una sia nakita ni Rafael, nakasiling ang ulitawo nga ang dumuluaw amo ang huben ang bersyon ni Del Cielo. Ang ngalan sang bisita… Soledad del Cielo.

Si Rafael ang sahi sang tawo nga wala nagapadasu-daso. Malawig niya nga ginapanumdum kag ginabinag-binag ang mga butang bag-o maghimo sang pamat-ud. Apang sang iya nakita si Soledad, nag-untat ang tanan sa iya palibot kag ang magayon kag mahinutlugon lang nga nawong ni Soledad del Cielo ang iya nakita. Kon mapatihan lang niya ang ginahutik sang iya dughan, ayhan ginpalapitan na niya ang dumulaw kag gintanyagan sang kasal. Sa malip-ut nga pulong, na-love at first sight si Manuel Rafael sa bisita ni Angelica del Cielo.

Gin-adlaw-adlaw ni Soledad ang pagduaw kay Angelica nga sang hinali man nagpalangluya sumugod sang iya liwat nga nakita si Soledad pagkatapos sang mga apat gid man siguro ka tuig.

Nagpulun-pulon kag naghinambod ang mga pamangkot sa huna-huna ni Manuel Rafael del Valle. Tungod daw ato bala nga nadulaan sang kusog sa pagpakigbato si Angelica. Sang hinali, daw wala na sia sang determinasyon kag pagpanikasog nga mabuhi.

Ginpatan-aw ni Rafael si Angelica sa mga duktor kag narses apang wala man sila sang matudlo nga masakit o kondisyon-medikal. Wala sang ginreseta nga bag-o nga bulong si Dr. Gellada. Wala man sang iban nga panugyan ang medico nga si Dr. Joaquin Santacera nga nag-eksamen liwat kay Angelica sa pagpakitluoy ni Rafael. Ang masubo, wala sang pagbag-o o pag-ayo ang kahimtangan ni Angelica sa adlaw-adlaw sumugos sang nagbalik ni Soledad.

Tubtub nga halos daw nalimtan na lang si Angelica. May isa na naman ka bag-o nga pasyente nga gin-admit kag amo nama ato ang ginhatagan sang daku nga pagtamod tungod summa cum laude kuno ato sang U.P. kag nagasalimuang nga sia kuno amo ang matuo-tuod nga si Fernando Poe, Jr.

Samtang, pagayon naman ang pagkahulog sang buot ni Rafael kay Soledad. Nagasugilanon sila kag upod pa gani nga nagapamahaw. Kag, kon kaisa, nagapanyaga. Ginalibak na si Manuel Rafael sang mga nars, ilabi na gid ni Betty Lobaton nga may likum nga pagpasulabi sa iya. Apang wala nagasapak sang mga witi-witi nga sugilanon si Rafael.

Malipayon si Raffy kon nagapakighambal sia kay Soledad. Apang kon kaisa, nagalingin man ang ulo sang ulitawo sa mga sabat sang babaye. Kasubong na lang abi sang ginpamangkot niya si Soledad kon ano ang kaangtanan sini kay Angelica.

“Luyag mo gid bala nga sabton ko ang imo pagpangusisa?” Nagpusnga si Soledad. “Nagapamngkot ka apang indi ka man magpati kon sugiran ko ikaw.”

“Ngaa, ano ang inyo kaangtanan?”

Ginlabo sang panulok si Soledad ang pagkatawo ni Rafael. “Mag-utod kami ni Angelica.”

Nagtango si Raffy. Malip-ut nga kaligong. Sang ulihi, naghambal sia, “Kon hitsura ang pagbabasehan, sarang mo na mangin iloy si Angelica.”

Daw nagadayan sa iban nga planeta ang utok ni Soledad. “Ginsiling ko na, indi ka magpati kon sugiran ko ikaw. Kapid kami ni Maria Angelica. Isa lang ang amon ginhalinan.”

Naghipus lang si Del Valle.

Nagtuad pa gid sang mga butang si Soledad nahanungod sa planeta nga ila kuno ginhalinan. Mga alien kuno sila Angelica nga ginbilin sa ila spaceship agud magtuon san kinabuhing dutan-on. Berde kuno kag nagalapot ang ila dugo kon napun-an sila sang tuman nga emosyon. Kag ang ila berde nga dugo, sarang makabuho sang semento.

Madamo pa sang ginpanghambal si Soledad apang wala na sia ginpatihan ni Manuel Rafael. Para sa nagahigugma nga ulitawo, nagalahog lang ang babaye. O ayhan, nagapabuan-buang agud kalimtan na lang ni Rafael ang iya buko nga pagpangaluyag.

Apang padayon si Rafael nga naghatag sang panahon kag pagtamod sa misteryosa nga babaye. Isa ka adlaw, gin-agda ni Rafael si Soledad del Cielo sa isa ka panyapon nga nasundan pa gid sang isa pa ka panyapon kag pagtan-aw sang sine nga “Lord of the Rings, The Rteurn of the King.”

Nag-anaw sa sinehan tungod sa mga luha nga nag-ilig gikan sa mga mata ni Soledad samtang nagatan-aw sila sang pelikula. Indi mahangpan ni Manuel Rafael kon ngaa nagahibi si Soledad. Kag wala man niya napunggan ang pagluha samtang ginatulok niya ang palaligban nga babaye nga naghibi sa iya luyo. Dayon, gin-uyatan niya ang kamot ni Soledad del Cielo kag wala na yadto ginbuy-an sang babaye.

Pagkatapos sang sine, sa pang-agda ni Raffy para sa isa ka tasa nga kape, nag-upod si Soledad sa balay ni Manuel Rafael. Sa pagsulod gid nila, ginhakus sang hugot ni Soledad si Raffy samtang ginasarado sang lalaki ang ganhaan.

Dala sang daku nga panghandum sa katahum kag kahumot ni Soledad, kag ayhan, sang iya man kailigbon kag kaugalingon nga kasubo, ginbalusan ni Rafael ang tagsa ka haluk kag hakus sang babaye. Natumba sila sa sofa sang sala, nahulog sa malum-ok nga carpet nga duag mint green, kag nagligid sa salog.

Si Soledad ang nag-uba sang azul nga polo ni Rafael, kag ginbuligan man sia ni Rafael agud ubahon naman ang iya dalag nga blusa. Sang pareho na sila nga wala mga panapton, gin-angkon ni Rafael si Soledad.

Sang malapit na sia sa himaya, nakita ni Rafael ang dagway sang Dios. Nakabatyag sia sang tuman nga kalipay, nadula sia sa kalibutan. Nakita niya ang pagtuga sang sansinukob, ang una nga mga tinion sang planeta, ang una nga mga porma sang kabuhi sa planeta. Madasig nga naglabay sa mata sang iya hunahuna ang tanan-tanan. Dayon, nakita niya ang iban pa nga mga bituon, ang iban pa nga mga planeta, ang kristal nga kryptonite ni Superman, ang planeta nga ginakulapan sang matin-aw nga yelo, kag ang kamatayon sang iban nga mga bituon.

Apang wal nakita ni Rafael del Valle ang pag-agay sang berde nga likido halin sa baba ni Soledad del Cielo. Nagbura sang berde nga likido ang babaye nga nagauyat sang leyabe sa mga tinago nga likum ni Maria Angelica del Cielo. Nagtulo ang berde nga likido sa mint green nga carpet sang sala ni Rafael kag nagmantsa ini.

Amat-amat nga nagbuho sa salog nga semeto ang amo nga mantsa.

 

© Peter Solis Nery [2004]

Palanca Second Prize Short Story in Hiligaynon [2006]