Winner, 2017 Palanca Awards — Hiligaynon Short Story — by Peter Solis Nery

Bangud vacacion, nag-upud ako kay Jeffrey sang nagpauli sia sa iya familia sa Dumangas. Mainabiabihun ako nga ginbatun sang iya mga ginikanan kag mga himata. Ang ila kinagot, si Jessie, lima ka tuig kag menopausal baby, madali nga nag-amag sa akon kag masami nga nagpakungkung. Si Nanay Linda, “Nak” ang tawag sa akon, pinalip-ut nga “Anak.” Kag si Tay Carding, nagpahaluk man sa akon sang iya kamut kon magbagting ang oracion.

Sa Barangay Ermita ang puluy-an nanday Jeffrey, kulangkulang isa ka kilometro ang kalayuun sa poblacion, apang mabatian sa gihapon ang bagting sang mga lingganay nga nagabantala sang oracion kag nagapanawagan para sa misa sang simbahan Romano Catolico nga nahamtang sa kilid sang plaza. Ang indi lang mabatian gikan sa poblacion amu ang gansal kag gahud sang mercado publico, kag ang mga bocina kag pamito sa magarut nga traffic sa atubang sang municipio kag sa kilid sang simbahan. Magluwas sa pagsimba kon kaagahon kag sa tagsa ka Domingo, wala man kami ni Jeffrey nagatener sa poblacion.

Madamu kami sang mga lugar nga gindayanan sa Dumangas. Naligu kami sa baybay sang Naluoyan kag Bacay, kag nanalaba sa mga kalan-an sa kilid sang coastal road nga nagaderecho sa ciudad sang Iloilo. Nagtaklad kami kag napadausdus sa cueva sang Matagsing sa Patlad. Nagbicicleta man kami pakadtu sa tatlo ka diutay pa gid nga mga cueva didto sa Sulangan kon diin nanagu ang baganihan sang Dumangas nga si Col. Quintin Salas sadtong tiempo guerra. Sa amon panglugayawan, nakalab-ut man kami sa Bantud Fabrica kon diin nagtubu ang daku nga puno sang lunok sa cimburrio sang daan nga fabricahan sang tiesa. Human sa tiesa ang cimburrio; kag ginapuy-an kuno subung sang mga tamawo ang lunok.

Luyag gid ni Jeffrey nga ilibutlibut ako sa iya banwa, nga daw nahadluk sia nga matak-an ako sa duha ka semana ko nga vacacion upud sa iya. Madugay na ang amon pag-abyanay, malapit na walo ka tuig. Makapila na ka veces nga nag-upud sia sa akon sang nagvisita ako sa San Joaquin, apang wala pa gid ako nakaupud sa iya sa Dumangas.

Masadya sa Dumangas; madamu sang mga kahiwatan. Daw tanan na lang, bisan ang ahaw nga pagginhawa, ginasaulug sang mga tawo. Makalilingaw. Wala sang kabangdanan nga matak-an ako. Kon diin may mga kasakasa, ginakadtuan namon.

Sang nahibaluan sang mga abyan kag classmates sa high school ni Jeffrey nga ara lang sia sa Dumangas kag nagavacacion, masami nila kami ginaagda sa kon anoano nga kahiwatan kag mga salosalo. Sa akon pagbanta, ang mga pumuluyo sang Dumangas, mainabiabihun kag may kamag-an sang buot sa mga seminarista kasubong namon.

Apang sa masami, luyag ko lang magtaklad sa pukatod kag mamati sa kalinong.

Ara sa tiilan sang pinakamataas nga pukatod sang Barangay Ermita ang balay nanday Jeffrey. Sa ibabaw sang pukatod nga ini, ara nahamtang ang mga nabilin sang narumpag nga pinakanahauna nga simbahan nga bato sa isla sang Panay, ang Capilla sang Ermita.

Ginakilala subong nga Ermita Shrine pagkatapus nga gin-gastohan, ginpakaid, kag ginpatapikan sang pananda nga plaque bilang historical landmark sang National Historical Institute, gintukud kuno ang capilla nga ini (nga human sa limestone kag coral stones) sang mga pumuluyo sang katilingban Araut — ang dumaan nga ngalan sang Dumangas — sa pagpamunu ni Padre Juan de Alva kag sang mga kaparian nga Agustinhun sadtong 1569, cuarenta y ocho años lamang pagkatapus natukiban ang mga isla sang Filipinas sang nagdungka sa isla sang Homonhon, sa bahin sang Samar, si Ferdinand Magellan sadtong Marso 17, 1521.

May kon ano nga balani para sa akon ang capilla. Halus adlaw-adlaw ko ini ginduaw. Sa ibabaw sang pukatod, daw nagaathag kag nagatin-aw ang akon pamensaron. Daw nagaabtik ang akon mga mata kag igbalati. Makita ko ang tanan kag mabatyagan ko ang kamag-an sang akon balatyagon.

Sa ibabaw sang pukatod, malinung kag matahum tan-awun ang pagtakup sang adlaw ilabi na sa gintaipan didto nayun sa bahin sang baybayon sang Sitio Lacaran nga nagaatubang sa isla-provincia sang Guimaras.

***

Isa ka hapon sang Miercoles, gin-updan ako ni Jeffrey nga magtaklad sa capilla. Pagkatapus pangamuyu, ginlighut namon ang palibot sang simbahan samtang nagahulat sang pagtunud sang adlaw. Sa unhan sang mga amorseco kag mga hilamon, may nakita ako nga naghatag sa akon sang tuman nga kakunyag…

“Jeff, mga tinotino bala ina?”

Nagtangu kag nagkadlaw si Jeffrey. Daw manul kunu ako sa tinotino.

Paano ko ipaathag ang akon kalangkag? Punu sang tinotino kag mga handumanan sang tinotino ang akon kabataan. Madugay na nga wala ako nakatilaw sang tinotino; ayhan, masobra na sa catorce ukon quince años. Nagdalagan ako agud mang-ipu sang mga bunga nga labi ko gid nga ginkahidlawan.

Wala nagsunud sa akon si Jeffrey. Sa baylo, nagpadulung sia sa idalum sang isa ka puno sang cereza kag nagpahandung.

Kag didto, sa kahilamunan, sa tunga sang mga tinotino, una ko nabatian ang nagadaguub nga tingog sang Dios.

Ginbalikid ko si Jeffrey nga nagapangkab-ut man sang cereza gikan sa nagadunglay nga mga sanga. Daw wala lang sia sang nabatian. Natingala gid ako bangud tuman katunug sang tingog nga daw gikan sa sound system nga masami ginaalquilahan para sa mga binaile sa barrio.

Dayon, liwat ko nga nabatian ang sobra ka baskug nga tingog, daw tingog nga ginpaagi sa trompa: Ikaw ang akon anak!

Napun-an ako sang kalipay nga indi ko mapaathag. Daw nagpin-ut ang akon dughan. Nagtululu ang akon mga luha nga indi ko mapunggan. Indi ako sarang magsala. Wala ako ginaaningal lang. Naghambal sa akon ang Dios, kag nabatian ko Sia!

Maathag Sia nga naghambal. Mabaskug kag maathag ang tingog. Claro ang mga tinaga sang Dios sa akon; kag nabatian ko Sia!

Nagasaramihay ang mga luha, kag daw mabuka ang dughan sa tuman nga kalipay, nagdalagan ako kay Jeffrey.

“Nabatian mo, Jeff?”

Gintuluk lang ako ni Jeffrey, ang pinakasuud ko nga abyan sa seminario sa sulud sang labaw sa pito na ka tuig. Ayhan, ang pinakasuud nga tinuga sa bug-us ko nga kinabuhi.

“Naghambal sa akon ang Dios.”

Wala gilayun nakahambal si Jeffrey. Wala nakahulag. Daw gin-igu sang kilat.

“Naghambal sa akon ang Dios,” sulit ko, pananglitan nga wala niya nabatian.

Nagtangutangu si Jeffrey. Dayon, nagyuhum sia.

Wala sang pagyaguta kag pag-uliga sa bahin niya. Tampad sa iya papel bilang suud nga abyan, ginpamatian lang niya ako; gintuluk sing mahinangpanun; ayhan, sing may pagpalangga.

“Nagapati ka bala sa mga ginasugid ko sa imo, Jeff?”

“Nga naghambal sa imo ang Ginoo? Paolo, abyan ko ikaw…,” naghinay ang iya tingog, apang wala na sia sang ginsugpun.

“Nabatian ko Sia, Jeff. Wala ako nagalahug. Wala ako nagahimuhimu lang sang sugilanon.”

“Ano ang nabatian mo, Pao? Ano ang ginhambal sa imo sang Dios?”

“Una gid, siling Niya, May kamatuoran. Hangpa nga may kamatuoran.”

“Naghambal sa imo ang Dios sa pulong nga Hiligaynon?”

“Jeff, nahibaluan ko nga mabudlay patihan ini. Apang huo, sa Hiligaynon! Naghambal ang Dios sa akon sa aton pulong Hiligaynon. Indi sa Latin, indi sa Griego, indi sa kon ano pa man nga lenguaje, kundi sa aton pulong,” kag naghibi ako bangud nabatian ko man ang akon kaugalingon nga nagapaathag sa akon buddy-buddy kag suud nga abyan sa seminario.

“Jeff, wala ako nagabutig. Wala man ako nadula sa akon justo nga pamensaron. Indi ako buang. Mabatian ko ang Dios didto sa kahilamunan kag mga tinotino. Magpati ka sa akon.” Wala ko na napunggan ang paggurahab sa atubang sang akon abyan.

Ginhakus ako ni Jeffrey. Ginhapulay niya ang akon buhok kag ginhapulas ang akon likod. “Ano pa ang ginhambal sang Dios?”

“Nagapati ka sa akon?”

Nagtangutangu liwat si Jeffrey, sia nga may pagtuo kag pagpati kasubong sang mga bata. Sa amon sa seminario, si Jeffrey ang pinakamabuut. Kon ginasiling nila nga makita mo si Cristo sa imo isig ka tawo, sa iya ko labi nga mapanganinaw ang pagkabalaan sang aton Ginuo. May pagtuo kag pagsalig kasubong sang mga bata si Jeffrey. Indi sia labing maalam, apang hugut ang iya pagsalig kag pagtuo. Sagrado para sa iya ang Balaan nga Pulong sang Dios. Kon kaisa, nagainit man ang ulo ko kag nagakapikun man ako sa iya bangud tuman ka literal sang iya pagbasa sang Biblia; apang indi ko man sia mapamatud-an nga sala. Kay paano mo pangitaan sang sayup ang pagsalig nga nasandig sa Balaan nga Kasulatan, kag ang pagtuo nga kasubong sang ila sang mga bata? Paano mo pakamalautun ang bunayag kag hugut nga pagpati sa Dios?

Sadto nga mga tinion, mapalarun ako kag nagpasalamat nga si Jeffrey ang akon upud sa likud sang Capilla sang Ermita, sa bantud sang mga hilamon kag tinotino. Bangud, ayhan, mabuang ako kon wala ako sang iban nga masugiran. Kag kon sa iban naman ako manugid, ayhan, sa gilayun, pamatbatan man nila ako nga nagbuang — naghalug ang turnillo sa utok.

“Wala ko ini ginpangayu, Jeff…”

***

Ang buut ko silingun, wala ko ini ginapangayu subung. Subung nga punto sang akon kabuhi kon san-o, sa pagbukas sang clase sa Junio, manugsulud na ako sa ulihi kag panghingapusan nga tuig sang akon pagtuun sang Teologia sa St. Joseph Regional Seminary. Isa na lang ka tuig kag ordenahan na ako bilang diacono. Dayon, kon palarun kag wala sang mga sablang, sa gracia sang Dios, mangin pari na ako sa duha, o ayhan, tatlo ka tuig.

Antes ang mga pagtuun sang Filosofia kag Teologia, ilabi na gid sadtong magamay pa ako, masami ako nagapanumdum nga pinasahe kag pinili ako nga bata. Sa amon nga lima ka mag-ululutod, ayhan bangud ako gid ang natung-an, kag ginatinguhaan ko gid nga mangin mabuut nga bata kag matinumanun nga anak, nagapati ako nga sa akon gid magapakita ang Dios kon mamat-ud Sia nga magpakita kag magpabatyag sa sining aton makabag-u nga panahon.

Dayon, sang ara na ako sa fourth year high school, gin-igu ako sang kilat.

Isa sa isa ka millon kag cuarenta y dos mil ang tsansa nga ang isa ka tawo maigu sang kilat. Sang Agosto 8, 2008 — 8/8/08, ginakabig nga mapalarun nga fecha sang mga Intsik, ako ang nagaisahanun nga isa sa isa ka millon nga gin-igu sang kilat.

Ginlagas ako sang kilat sa puno sang pahu, kag ginturasuk. Ginturasuk sang corrente.

Kon suerte gid man nga fecha ang 8/8/08; ayhan, sarang ko na lamang makabig nga mapalarun ako nga nakaluwas sa pat-ud nga kamatayon.

Malaw-ay ang panahon sadto nga hapon sang Agosto, buringut, daw novia nga nagasunggud, gani gindul-ung ko sa ila balay si Sarah nga ginasunlugsunlug sa akon. Sang manugpauli na ako, nagsugud bundak ang mabaskug nga ulan kag nagpalumba sa pagpadayaw ang mga kilat kag daguob.

Ginhatagan ako ni Sarah sang payong, apang namalibad ako. Siling ko, basi lagsun sang kilat ang acero nga punta sang iya payong. Sa amon Chemistry, nahibaluan ko nga “metals are very good conductors of electricity.” Kag ang kilat, kasubong lang sang pagsaut sang corrente sa duta pakadtu sa mga panganod, nga kon kaisa, nagapangita man sang malatayan.

Bangud daw wala man sang tsansa nga maghulaw ang nagapamurugsu nga ulan, namat-ud ako nga magsulay pauli. Dayon, didto sa wayang, nagsagunsun ang kirab kag igpat sang mga kilat; sunudsunud man ang panaguub nga daw ginatumud gid ako. Nagdalagan ako sa idalum sang pahu. Wrong move! Apang sa sobra ko nga pagsalasala, nagtalalabug ang tanan ko nga tinun-an kag nahibal-an sa Physics kag Science. Didtu sa idalum sang pahu, nakablitan ako sang kilat, nadakpan nga taya.

Gin-igu sang kilat ang puno sang pahu kag gin-ulamid ako sa iya saut. Naglatay ang corrente sa kahoy halin sa duta pakadtu sa mga panganod, kag sang nabiak ang pahu kag nanalapay sa akon, naglatay man ang nagasaut nga corrente sa akon lawas.

Milagro siling ni Dr. Santacera nga wala ako nacardiac arrest, nga wala nabatuk o nagpakita sang pagkasamad ang akon kasingkasing kag iban pa nga mga vital organs. Luyag pa kuntani sang manugbulong nga ipaexamen man ang akon utok, apang nagpakitluuy ako nga indi na lang. Magluwas nga magasto na, paano kon may nabilin pa nga corrente sa akon ulo kag mag-igrab ang mga instrumento kag maquinaria nga gamitun sa akon?

Sang ulihi, nagpasugut na lang ang doctor bangud wala man sia sang nakita nga mga sintomas o palatandaan sang problema medical. Nasabat ko ang tanan niya nga pamangkutanon:

Cabecera sang Mongolia? — Ulan Bator.

Dumaan nga ngalan sang Myanmar? — Burma.

Cabecera sang Australia? — Canberra.

Ikapito nga pangulo sang Pilipinas? — Ramon Magsaysay.

Ikanapulug-isa nga pangulo sang Pilipinas? — Corazon Aquino.

Fecha sang pagpapanaug sang Martial Law? — Septyembre 21, 1972.

Fecha sang nahauna nga People Power Revolution sa Edsa? — Pebrero 22-25, 1986.

Cabecera sang provincia sang Antique? — San Jose de Buenavista.

Cabecera sang Capiz? — Roxas City.

1,435 times one equals? — 1,435.

265 times zero equals? — Zero.

Fecha sang pagsugud sang Beijing Olympics? — Agosto 8, 2008, kon san-o man ako naigu sang likat.

***

Wala ako ginpatawad sang akon mga kaescuela, kag ayhan sang bug-us nga banwa, bangud nalampuwasan ko ang kamatayon sang naigu ako sang kilat. Sang semana pagkatapus sang milagro sang 8/8/08, luyag ko na lang mapatay, o mangin dulaan.

Hayaghayagan ako nga ginsunlug nga “Kilat-litik” sang mga bata; kag kon nagatalikud, ginatawag man ako nga “Kilat-linti” sang mga tigulang. Wala na ako ginsapak ni Sarah; bisan pa kon pila ka veces ko man sia nasiplatan nga nagtuluk sa akon sing mahanuklugun; ayhan, sing may kaluoy.

Kon may maayo man nga bunga ang pag-igu sang kilat sa akon, ayhan, napaabtik sini ang akon utok. Tanan nga mga written test pagkatapus sang 8/8/08, ginpangmanimani ko lang. Nangin madasig ako magbanabana kag magbakibaki sang mga numero sa Algebra, Trigonometry, kag pati na sa Calculus kag Statistics. Ang akon vocabulario sa mga pulong, ilabi na sa Ingles, bisan ako daw indi man gani makapati. Sa seminario, nangin mahapus sa akon ang pagbasa sang Latin kag Griego. Daw gindaskan sang diccionario ang akon ulo; kag kon magsulat sang mga essay kag sanaysay, daw nagadalhay lang sa akon ang mga tinaga kag idea.

Amu nga sadtung 2009, ako ang may pinakamataas nga score sa National Student Achievement Test, sa UPCAT, kag sa iban pa nga mga entrance exams sang mga buluthuan kag colegio sa Kabisay-an Nakatundan bisan pa nadulaan na ako sang gana kag handum nga magtuun sa colegio. Sunu kay Father Edwin, nga indi lang pari kundi psychologist man kag guidance counselor sang mga seminarista, ako man kunu ang nakaangkun sang pinakamataas nga puntos sa admission test sang St. Joseph Seminary sa Jaro.

Sang Deciembre 2008, samtang ginacompleto ko ang novenario sang simbang-gabi, nakilala ko si Brother Roger nga seminarista sang St. Joseph. Nadestino sia nga magpangalagad sa amon parroquia sa kabilugan sang Pascua. Nangin suud kami ni Brother Roger nga nagabulig man sadto sa seminario sa pagtukib sang mga vocacion sa pagkapari, kabangdanan man nga naengaño ako nga magkuha sang entrance exam sa St. Joseph.

Ayhan, luyag ko lang malagyu sa landong sang Magic Kilat 2008, kag sa mga sunlug nga “Litik” kag “Linti” sang akon mga kasimanwa. Ayhan, natalana gid man kag ginbuut sang Dios nga magpari ako. Ayhan, idolo ko lang si Brother Roger kag luyag ko sundun ang banas sang kabuhi nga iya ginpili. Ayhan, wala lang ako nakahibalu sang akon ginahimu sadto, o wala sang hinalung-ung sang matuud nga padulungan ko. Ambut!

Madamu nga ayhan, madamu nga ambut; apang sang ulihi, namat-ud ako nga magsulud sa seminario. Kag didto sa sulud, natukiban kag nakilala ko ang Dios, ang kinaiya sang Tawo, kag ang akon bahin sa Kaluwasan sang bug-us nga katawhan, kag mangin sang bilug nga kalibutan.

Kon may mga pagpangalag-ag man o pagpangduhaduha sa una ko nga mga binulan o tinuig sa seminario, nagapati ako nga napahimpit na sila sang pito ko ka tuig nga pagtinguha kag pagpanikasug nga formahun kag hulmahun sang simbahan bilang isa ka pari kag alagad sang Dios.

Sa seminario, una ko gid natun-an ang magpakaubus.

Bangud ako ang may pinakamataas nga score sa entrance exam, ginbantayan gid ako sang mga pari, ilabi na ni Father Edwin, nga may pagkatikalun man kay sia kunu ang pinakamaalam sang ila batch.

Tumalagsahun si Father Edwin bangud maalam sia kag madamu sang tinun-an. Madamu man sia sang mga pulong nga nahibaluan. Kag sa seminario sang St. Joseph, sia ang may daku nga gahum, ang may malapad nga poder, bangud sia ang nagapangamut sa pagpapasar kag pagpadayun sang mga seminarista. Sia ang nagaharihari bisan pa indi man sia ang ginhingalanan nga director sang bug-us nga seminario.

Daw gindumtan gid ako ni Father Edwin, ilabi na nga madasig ako nakahangup kag nakatuun sang Latin, ang curso nga iya gintudlu sang una ko nga tuig. Kag ayhan, ginkahisaan man ako sang iban nga mga seminarista. Nabatyagan ko gid, kag ini ang kabangdanan sang akon kasubo sadtong una nga mga tinuig, nga daw nasipak gihapon ako sa comunidad sang seminario. Daw nahamulag sa kadam-an.

Maayo lang kay nakilala ko si Jeffrey, nga sumugud sa una nga adlaw, mainabyanun kag mamag-an ang buot sa akon. Sia ang akon nangin buddy-buddy kag suud nga abyan.

Ginpili ko nga mangin hipusun sa seminario. Nagpasakup man ako sa mga hilikuton kag pagbinaisay, ilabi na sa clase; apang ginbantayan ko gid ang akon kaugalingon nga indi magpadayaw kag indi magpaindis-indis. Gintudluan ko ang akon kaugalingon nga indi na magbatyag nga ako gid, labaw sa tanan, ang pinili sang Dios.

Ginhanas ko ang akon kaugalingon nga indi magdumdum nga kon magpakita kag magpabatyag gid man ang Dios, sa akon gid Sia magaluntad. Siling ko sa akon kaugalingon, “Tuman na nga naigu ka sang kilat; kag nabuhi. Ina ang pamatuod nga ikaw ang pinili, ikaw ang saksi sa gahum kag kamatuoran sang Dios.”

***

Pagkatapus sang pito ka tuig sa seminario — apat ka tuig nga Filosofia, kag tatlo sa apat man ka tuig nga Teologia, nahulug liwat sa mga kamut ni Father Edwin ang akon kapalaran kag palaabuton. Bilang class adviser kag director sang formacion sang mga manugtapus sa Teologia, sia man ang amon confesor kag spiritual adviser.

Ambut kon ngaa nahadluk gid ako kay Father Edwin. Ayhan bangud, nahadluk man sa iya ang halus tanan nga mga seminarista? Ayhan, bangud kay wala sang makalusut sa iya? Kay makita niya ang tanan?

Nangin scholar sa Roma sadto si Father Edwin, kag nagtuun man sia sa Estados Unidos agud mangin psychologist gani sia ang admission director kag guidance counselor sang pagsulud ko gid sa seminario; kag sining ulihi, ginhimu na sia nga director of formation kag spiritual adviser sang mga senior seminarians.

Magluwas na lang kon magbutig ako, kag hipsan o ipanghiwala ko ang mensaje sang Dios, indi malikawan nga hambalan namon ang nahanungud sa natabu sa Dumangas. Wala sang makalampuwas, kag makalusut, kay Father Edwin!

Pila man ka adlaw nga wala ako ginpatulug sang natabu sa pukatod sang Ermita. Nagbalikbalik sa akon hunahuna ang mga dinalan sang Biblia.

Madamu nga mga versiculo ang nagduaw sa akon mga damgo kag katulugon, halus makit-an ko ang pagina sang Biblia, ang madukut nga mga letra sang tig-ulo sang mga libro o kasulatan, ang dalagku nga mga numero sang capitolo, ang magagmay nga mga numero sa pagsugud sang mga versiculo.

Kon kaisa, may mabaskug nga tingog nga nagahambal sang mga tinaga; kon kaisa, may ambahanon sang mga anghel, tingog sang mga coro, nga nagaupud samtang ginabasa ko ang mga dinalan kasubong nga nagabasa ako sang libro…

Mateo 10 — ³²Ang bisan sin-o nga magkilala sa akon sa atubangan sang mga tawo, pagakilalahun ko sa atubangan sang akon Amay sa langit. ³³Apang ang magasikway sa akon sa atubangan sang mga tawo, pagasikwayun ko man sa atubangan sang akon Amay sa langit.

Sulat kay Tito 1 — ¹⁶Nagapakunukunu sila nga nakilala nila ang Dios, apang ginasikway nila Sia sa ila mga buhat; madumut sila, malalisun, kag indi takus sa maayo nga buluhaton.

Marcos 8 — ³⁸Ang nagakahuya sa akon kag sa akon pulong sa sining malaut kag makasasala nga kaliwatan, igakahuya man sang Anak sang Tawo sa iya pag-abut sa himaya sang iya Amay upud sang balaan nga mga angel.

Ika-duha nga sulat kay Timoteo 1 — ⁸Gani dili pag-ikahuya ang pagpanaksi sa aton Ginuo, ukon ikahuya ako nga nabilanggu tungud sa iya. Sa baylo, magpakigbahin ka man sa pag-antus para sa evangelio sunu sa gahum sang Dios.

Lucas 9 — ²⁶Ang bisan sin-o nga nagakahuya sa akon kag sa akon mga pulong, igakahuya man sang Anak sang Tawo sa pagkari niya sa himaya, sa himaya sang Amay kag sang balaan nga mga angel.

Lucas 10 —¹⁶Ang nagapamati sa inyo, nagapamati sa akon; kag ang nagasikway sa inyo, nagasikway sa akon; ang nagsikway sa akon, nagasikway sa nagpadala sa akon.

Lucas 12 — ⁹Kag ang magpanghiwala sa akon sa atubangan sang mga tawo, ipanghiwala man sa atubangan sang mga angel sang Dios.

Juan 12 — ⁴⁸Ang nagasikway sa akon, kag wala nagabatun sang akon mga pulong, may magahukum sa iya. Ang pulong mismo nga akon ginsiling magapanghimalaut sa iya sa katapusan nga adlaw. ⁴⁹Kay wala ako maghambal nga akon-akon lang; ang Amay nga nagpadala sa akon nagsugu sa akon kon ano ang akon isiling kag kon ano ang akon ihambal.

 

Nagbalikbalik ang mga tinaga, nagsulitsulit ang mga versiculo nga daw ginalungi ako, ginapaantus, ginasilutan. Daw indi nila ako pag-untatan kag hatagan sang kalinong tubtub nga mabantala ko ang milagro sang Ermita Shrine.

Kon wala pa ako nagbuang sang nabatian ko ang tingog sang Dios didto sa pukatod sang Ermita, pat-ud gid nga mabuang ako sa padayun nga paghutik sang akon conciencia, Ibantala Sia. Indi Sia pag-ikahuya. Magpanaksihun ka. Ipahibalu sa tanan nga ang Dios padayun nga nagapakig-angut sa iya mga gintuga!

Sang ulihi, sang indi ko na gid maaguanta, nagsulud ako sa oficina ni Father Edwin, nga may daku nga bahin sa akon palaabuton bilang pari. Bilang director of formation, guidance counselor, kag spiritual adviser sang mga seminarista nga madali na lang ordenahan sa pagkadiacono o pagkapari, daku ang iya papel sa akon madangatan sa simbahan. Sarang niya ako mapamalabagan, tapnaun, kag punggan. Kon pamatukan niya ang akon pagpadayun sa pagtuun sang Teologia, o ang akon ordenacion sa pagkadiacono, nahibaluan ko nga sia ang pamatian sang iban nga mga pari, sang Obispo, kag ayhan, bisan pa sang Santo Papa.

***

Ginpapungku ako ni Father Edwin sa kahoy nga silla nga nagaatubang sa iya, kag pagkatapus sang ritual nga pagpangamusta, wala na sia nag-usik sang tion kag ginpamangkut ako nahanungud sa akon malip-ut nga vacacion sa Dumangas. Ginpamatian niya ang akon panaysayon. Dayon, pagkatapus, nagtindug sia kag daw dragon nga nagsugud buga kag pusnga sang kalayo.

“Grave gid ang bilib mo sa kaugalingon mo, Santillan, ‘no? Tuman kataas sang imo pagtuluk sang imo pagkatawo. Arrogante ka! Ilusionado. Hambug! Padayawdayaw. Hah! Nagapati ka gid nga ikaw ang ginpili sang Dios labaw sa tanan? Ha? Ha? Ano ka, si Virgin Mary? Ulay nga ginpili sang Dios?” May nabatian ako nga kadlaw kag pag-uligyat sa iya pagdalahig sang ngalan sang Balaan nga Iloy.

“Wala ka pa nacontento nga naigu ka sang kilat; subung, nagapaespecial-especial ka pa? Grave ang imo delusions of grandeur. Daw si Donald Trump ka man. Parejo kamo nga may narcissistic personality disorder. Ilusionado! Hah.” Matalum ang tagsa ka tinaga ni Father Edwin, daw mga cuchillo sang pag-uliga kag pagtamay.

“Kag anano naman ini subung? Naghambal sa imo ang Dios? Sa imo! Indi sa Santo Papa. Indi sa mga Obispo. Kundi sa imo gid!” Nagpalapit sia sa akon. “Ginapamatian mo man ang kaugalingon mo kon kaisa, Santillan? Ha? Ginapanumdum mo man bala kon ngaa ikaw gid ang ginapakitaan sang tanan nga milagro?”

Luyag ko na gid sia sabtun apang indi ako makasal-ut. Nagpalangudug ang akon kaundan bangud indi makagua ang mga tinaga sa akon baba. Nagpalanginit ang akon mga mata tubtub nagtulu ang una nga mga luha.

“Ano ka, bag-o nga Cristo? Cristo sang bag-u nga milenio? Basi gusto mo man magpalansang sa cruz, Santillan? Bag-u lang natapus ang Pagtaltal sa Guimaras. Hah! Feeling mo, ikaw gid ang magaluwas sang bug-us nga katawhan, sang bilug nga kalibutan? Ano ka salvavida? Panaug ka man sa imo pedestal, Santillan. Bantayi ang mataas mo nga lupad, basi masunug ka sa tuman mo kalapit sa adlaw. Humility, Santillan. Pagpaubus. Seminarista ka pa lang.” Napun-an sang kaakig kag dumut ang mga pagyaguta ni Father Edwin; daw lima ka mga puñal ini nga ginsaksak sa akon tagipusuon.

Sang nakaangkun ako sang kahigayunan, nagaagay man ang mga luha, ginsabat ko sia sing may katampad kag pagpaubus, “Padre, ang luyag ko lang, tindugan ang pagkabalaan sang kamatuoran. Sanctitate veritatis. Ang ipaluntad ang kamatuoran kasubong nga si Cristo ang Kamatuoran, ang Dalan, kag ang Kabuhi.”

“Ano nga kamatuoran, Santillan? Nga buangit ka? May halug ang turnillo? Nga naigu ka sang kilat sadto kag padayun subung nga may litik sa utok? You are a freak, Santillan. Kag nahibaluan mo ina. Apang ini na ang katapusan sang mga kabuangan mo. Delicado ka para sa simbahan. Indi ka kinahanglan sang simbahan sa subung nga panahon. Maayo pa nga maggua ka na lang sa seminario. The church cannot afford mad men like you to be priests.”

“Apang kinahanglan ko ang simbahan, Padre. Luyag ko mangin pari. Luyag ko mangin bahin sang simbahan agud makapanaksihun sang gahum kag kaayo sang Dios.”

“Pamatii ang mga ginapangwakal mo, Santillan. Pamatii ang kaugalingon mo — ‘Luyag ko mangin pari…’, ‘Luyag ko mangin bahin sang simbahan…’, ‘Kinahanglan ko ang simbahan…’. Ngaa sa imo nagabalik ang tanan? Ngaa ikaw ang centro kag natung-an sang kalibutan mo? Ikaw gid ang pinakaimportante? Ang pinakamalahalun nga tinuga sang Dios? Ano ang kamatuoran para sa imo? Indi ayhan nabulagan ka lang sang nagapalanglapaw mo nga pagtan-aw sa imo kaugalingon?”

“Naghambal sa akon ang Dios. Nabatian ko Sia, Padre. Wala ako nagakatulug; wala ako nagadamgu sang nabatian ko ang Dios. Indi sang panggua nga talinga ko lang Sia nabatian, kundi pati sa dulunggan sang akon kaibuturan, sa dulunggan sang akon kalag kag tagipusuon.”

Nangyam-id si Father Edwin. Naglungulungu.

“Naghambal sa akon ang Dios, Padre. Indi ko ina sarang mapanghiwala. Ano kita nga mga pari kag seminarista, ano ako, ano ang simbahan, kon isikway ko ang kamatuoran kag ipanghiwala ang mensaje sang Dios? O ang kamatuoran nga padayun nga nagapakighambal ang Dios sa katawhan bisan pa sa sining aton moderno nga panahon? Indi bala ang simbahan man ang alagyan sang gracia, sang charisma, sang mga dulut, sang bugay kag kaalwan sang Dios?” Padayun nga nag-agay ang akon mga luha. Kag nagkurug ang akon tingog. Nagsagarak.

***

“Tanda-i, Santillan, nga manugtiplang ang demonio. Nga sarang niya magamit ang mga tinaga sang Biblia agud tontohun kita. Sigue, sing makadali, ibutang na naton, halimbawa, nga nakabati ka sang tingog. Paano ka nakapat-ud nga indi yadto padihut sang demonio? Nga indi yadto gikan sa demonio? Napamensar mo bala ina? O, tuman na naman ang pagdumdum mo sa imo kaugalingon nga wala na ina nag-agi sa imo hunahuna? Ha? Ha?”

Gintuluk ko si Father Edwin, kag sa pihak sang kaborron sang akon panan-awan bangud sa indi mapunggan nga mga luha, nagpakitluuy ako sa iya, “Padre, kinahanglan ko ang bulig mo, nagaampu ako sa imo. Indi ako makahangup kag indi na makahibalu kon ano ang akon himuun. Nabatian ko ang Dios, kag ang akon tagipusuon nagasiling nga kinahanglan ko ibantala ang Iya mensaje, nga kinahanglan ako manaksihun sang Iya milagro. Nagabalikbalik sa akon hunahuna ang mga dinalan sang Biblia: Kon sin-o ang nagakahuya sa Akon, kag sa Akon pulong, sia man igakahuya Ko.”

Nagsandig si Father Edwin sa cabinet nga napun-an sang mga libro kag nangursimano. “Nakahibalu ka kon ano ang megalomania, Santillan? Kon ano ang ginatawag nga folie de grandeur? A ver, tan-awun naton ang ihibalu mo sa Griego kag Pranses. Ilusionado ka!”

Indi ko mapunggan ang paglungulungu sang akon ulo. Nahibaluan ko gid ang akon Griego: megas kag megalo nga ang buut silingun ‘daku’, kag mania nga ang buut silingun ‘kabuangan o pagsinalasala’. Nahibaluan ko man ang akon French; ‘delusions of greatness’ ang buut silingun sang folie de grandeur, ang daku kag labaw nga pagpati sa kaimportancia sang kaugalingon nga wala nasandig sa kamatuoran.

Naghibi ako bangud wala na sang iban nga makita si Father Edwin. Wala na sia sang pamatian kag patihan. Kon maghambal sia nga may narcissistic personality disorder ako, batunun ina sang simbahan bangud kay psychologist sia. Sia ang patihan sang simbahan nga handa magsikway sang isa ka ilusionado kag buangit nga seminarista. Bangud ang simbahan indi makadalidali pati sa mga milagro, bisan pa ang simbahan man ang alagyan sang mga regalo o charisma sang Espiritu Santo, kag sang mga milagro sang Dios.

“Ano subung ang luyag mo nga himuun ko, Padre? Ano pa ang sarang ko mahimu?”

“Kon indi mo mabatuan ang mga hutik, sunda ang ginahambal sang imo conciencia, Santillan. Maglakat ka, kag ibantala nga naghambal sa imo ang Dios… apang, maggua ka sa seminario. Kalimti ang pagkapari.” Naglungu sia. Dayon, sa tingog nga may kalulu; ayhan, kaluoy sa akon kalag, ginpaaman niya, “Peligroso ka, Santillan. Makatalagam ka… sa imo kaugalingon, kag sa imo isig-katawo.”

Nagdalagan ako, nagluhud sa iya atubangan, ginhakus ang iya mga tuhod, kag ginhalukan ang iya sotana. “Padre, maluoy ka! Maluoy ka sa akon! Luyag ko mangin pari. Kinahanglan ko ang simbahan. Indi ini paghimua sa akon. Kon kinahanglan ko ipanghiwala ang natabu sa Dumangas, himuun ko…”

Gintuluk ako ni Father Edwin. Una, sing may kaugot; dayon, sing may kangil-ad.

“Gintiplang lang ako sang demonio. Indi matuud nga naghambal ang Dios sa akon didto sa pukatod sang Ermita!”

Sang nahambal ko na ang mga tinaga, nakabatyag ako sang tuman nga kasakit sa akon natuo nga kilid. Daw ginbunu sang puñal, daw ginsaksak sang cuchillo, daw gintuhug sang baslay, o ayhan, sang bangkaw. Nagtabug ako sa salug sa tuman nga kasakit.

“Gin-aningal lang ako. Indi na ako sigurado. Indi ko na mapat-ud kon may nabatian gid man ako. Ginhampangan lang ako sang akon hunahuna kag igbalati. Indi matuod nga naghambal sa akon sang Dios didto sa Ermita!”

Kag sang napanghiwala ko ang milagro sang Dios sa ikaduha kag ikatatlo nga tion, nagsakit ang akon mga tiil, nga daw gintungtung sa isa kag isa kag ginpalpagan, ginlansangan, sang isa ka dangaw nga lansang. Apang nagasalimuang na ako, ang ginapanumdum ko na lang, ang daku nga ganhaan sang seminario nga amat-amat nagatakup sa akon atubangan. Luyag ko gid magpari!

“Himuhimu ko lang ang tanan! Indi matuud nga naghambal sa akon ang Dios didto sa Ermita. Wala sang milagro sa Ermita! Wala sang milagro! Wala, wala, wala!”

Kag sa tungatunga sang kahapunanon, hinali nga nagpalangdulum ang tanan sa amon palibot, kasubong nga gintakluban ang kalibutan. Nagbagting ang alas tres sa reloj nga nasab-it sa dingding.

“Nagbutig ako!” Tsak!

“Nagbutig ako!” Tsak!

Sa kadulum, sunudsunud ko nabatyagan ang dalagku nga mga lansang nga naggisi sang akon panit kag nag-agi, naglukit, kag naglapus sa akon — una, nawala; kag dayon, natuo — nga mga palad.

Sa tunga sang tuman nga kasakit, kahapdi kag kahapdus, liwat ko nabatian ang nagadaguub nga tingog nga nagasiling, Ikaw ang akon anak!

 

*Katapusan*