Una gid sa tanan, si Don Beato Yngala nga nagapanag-iya sang pinakamalapad nga talamnan sang humay sa bilog nga banwa sang Buenavista. Sang Martes bag-o ang fiesta ni San Juan, ginkadtuan niya sa kumbento sang Navalas si Padre Roland Javellana nga ginatawag man sa hayu nga Padre Olan. Gin-agda sia sang pari nga mamahaw. Wala pa alas nuebe ang takna sa kaagahon apang nagatagiti na ang init. Nagabalingaso ang adlaw, daw may ginatutdan. Ginapamahulay ang don nga nagapanapot sang puti kag manipis nga kamiseta nga may malaba nga manggas, apang indi tungod sa kakapoy. Ginapamalhas man si Padre Olan, apang indi tungod sa katahap o kahadlok sa don. Mapaang gid lamang ang panahon. Ginpatapik sang nagatululagay nga balhas sang pari ang kamiseta sa iya abaga kag dughan. Nagpamahid sia sang panyo.

Tungod sa tuman nga kainit, didto sa hardin sa likod sang kumbento nagpahanda sang pamahaw ang pari. May payag-payag sa tunga sang hardin sang kabulakan nga, magluwas lang sa nagapugati nga mga bonggabilya, nagakalaluoy kag nagakalalaya na ang mga tanum sa tuman ka lawig nga tig-ilinit. Oktubre pa sang ulihi nga nag-ulan, tunga-tunga na karon sang Hunyo. El Niño na naman!

Sa sementado nga alagyan halin sa kusina sang kumbento, nasiplatan sang pari nga nagabagtik ang duta sa magkilid nga talamnan sang nagakalalayong kag nagadunglay nga mga azucena kag African daisy. Nagabuka ang duta sa sobra nga ka kaging, naganganga, daw baba nga nagatangla sa langit sa pagpangayo sang ulan.

Ang pula nga mercury sang termometro nga nasab-it sa isa ka haligi sang payag-payag naglab-ot sa 43°C (ukon malapit 110°F), apang wala sang nakamulalong sadto. Nabatyagan lang sang pari nga tuman gid kasingkal ang silak sang maalipungot nga adlaw.

Wala gid sang bisan isa ka huyop sang hangin sa hardin, apang mas mabugnaw ang handong sang payag-payag didto sang sa komidor sang kumbento kon kasubong nga brown-out kag wala sang bentilador.

Ang kusinera nga si Nang Paquit ang nagserbi sa pari kag sa don. Chorizo, itlog, kag pinirito nga lamayo nga bangrus ang pamahaw sang pari kon Martes. May malapsi nga sandiya kag kinulabo nga lubi nga ginbutangan sang kinuskos nga yelo. Nagbutang man sang kape si Nang Paquit sa lamesa sa tunga sang payag apang wala yadto gintandog sang pari o sang don. Indi mapatawad ang init.

“Padre, gutumon kita tanan kon indi mag-ulan. Paano kita makapatanum kon indi mag-abot ang ulan? Kon wala sang tanum, paano kita makaani? Diin kita makuha sang bugas? Paano kita makakaon?”

Sunud-sunod ang mga pamangkot ni Don Beato, isa ka salaligan sang banwa, haligi sang Buenavista, kag masami nga nagasponsor sa mga kagalastuhanan sang simbahan. Bisan pa kahangawa para sa tanan ang gindangop sang don sa pari, nahibaluan ni Padre Olan nga kaugalingon nga negosyo ang matuod-tuod nga nagtulod sa don agud magpalapit sa iya.

Palasimba si Don Beato Yngala, apang indi kilala nga relihiyoso. Wala sia nagapasakop sa pag-amba sang mga kalantahon sa misa, kag wala man nagaupod sa pagbantala sang kredo Niceo sang mga Katoliko.

“Indi lang kita ang naga-antus tungod sa El Niño nga ini, Don Beato. Mas malala pa gid ang kahimtangan sa Luzon. Nahubsan ang Magat Dam kag nagmalala ang mga irigasyon sa Isabela, Cagayan, Nueva Ecija, kag Nueva Viscaya,” paathag sang pari agud pakalmahon ang don nga ginapamahulay sang daw bangkiling ka dalagku nga mga balhas.

“Nagmalala man ang aton mga irigasyon sa bilog nga isla, kon wala mo pa nahibal-an,” sabat sang don nga may pagsinuplado.

“Ano karon ang luyag mo nga himuon ko, Don Beato?” pamangkot ni Padre Roland Javellana.

“Ano abi kon mangamuyo kita?”

Daw indi makapati si Padre Olan sa iya nabatian. Apang nalipay gid sia. Si Don Beato, nangagda sa pagpangamuyo?

“Sige, ipahimus ko ining aton kinan-an. Dayon, mangamuyo kita nga duha,” mapagsik nga sabat sang pari sa don.

“Ang buot ko silingon,” hambal sang don nga may kasaw-a, “…sa simbahan.”

Nakibot pa gid ang pari. Nagsanag ang iya guya. Nagyuhum sia. Daw nahangpan ang luyag sang don. “Don Beato,” paathag ni Padre Olan, “pamatian sang Dios ang aton pangamuyo bisan diin kita. Indi kinahanglan nga sa simbahan gid kita mangamuyo.”

Nagginhawa sang madalum si Don Beato, “Padre, ang buot ko pa gid tani silingon nga kon mahimo, ang bilog nga kongregasyon ang mangamuyo… sa maabot nga Domingo. Imbes nga saulugon ang fiesta ni San Juan, ngaa indi kita maghimo sang espesyal nga adlaw sang pagpangamuyo para lang mag-ulan?”

Daw naalimpungatan si Padre Olan. Nadugayan bag-o sia nakahambal. Sang nagkawas ang iya tingog, duha ka pamangkot ang naporma.

“Ang buot mo silingon, pinasahi nga adlaw para lang magpangamuyo nga mag-ulan? Ital-us sa selebrasyon sang kapiyestahan ni San Juan?”

Nagtango-tango ang don.

Naglungo-lungo ang pari. “Don Beato, indi ko mahimo ina. May ginasunod kita nga kalendaryo sang mga misa kag kapiyestahan sang mga santo.”

“Nagapamatok ka? Nagapamalibad? Ngaa indi mahimo?”

“Don Beato, sarang naton madugang nga petisyon sa Mga Pangamuyo sang Tumuluo ang pagpangayo sang ulan. Indi man gid siguro kinahanglan nga bag-uhon naton ang bug-os nga liturhiya para lang mangayo sang ulan.”

“Kag ngaa indi?” wala sang pagpaubos ang tingog sang don. “Anhon pa naton ang misa kag lituhiya kon magutman kita? Ginasiling ko sa imo, Padre, daku nga gutom ang matabo kon indi pa mag-abot ang ulan sa masunod nga mga inadlaw.”

Masingkal ang dugo ni Don Beato Yngala sang ginbayaan niya ang pari sa payag-payag sa tunga sang hardin. Wala sia naanad nga ginabalibaran.

Nagpalanginit man ang guya ni Padre Olan Javellana, apang nahangpan niya ang pagsinuplado sang don nga nagapanag-iya sang malapad nga kaumhan nga, tunga-tunga na sang Hunyo, wala pa natamnan.

***

Ginsundan si Don Beato sang Knights of Columbus nga ginpangunahan nanday Grand Knight Eugenio kag Chancellor Benjamin. Miyerkules sang gab-i sila nagpakigkita kay Padre Olan. Upod nanday Knight Enying kag Chancellor Ben sanday Sir Knight Caloy, Knight Paeng, kag Knight Kiko.

Daku ang panagupnop ni Padre Olan nga nasulsulan ni Don Beato ang mga katapu sang K of C. Tatlo sa lima, mga mangunguma man, kag si Chancellor Ben amo ang ginadalawatan ni Don Beato sang mga patambok sa humay.

Si Grand Knight Enying amo ang ginakabig nga “citrus king” sang Buenavista bangud sia ang nagapanag-iya sang pinakamalapad nga talamnan sang mga suha kag lemoncito. Sia ang una nga naghambal sang nakapungko na sila tanan sa opisina ni Padre Olan.

“Tutal kami man ang magasponsor sang misa sa Domingo, Padre, wala problema sa amon nga himuon naton nga pinasahi nga kahiwatan ang misa sa fiesta ni San Juan. Naghilisugot man ang tanan para sa espesyal nga adlaw sa pagpangamuyo agud mag-ulan.” Wala sang pagbala-bala ang tingog sang grand knight, daw sa piho gid.

“Maparekurida kami ni Knight Kiko sa Biyernes kag Sabado agud mapahibalo ang mga tumuluo gikan sa mga kabaryuhanan,” tugda ni Knight Caloy. “Pat-ud ko nga madamu ang luyag magtambong sa pagpangamuyo tungod indi na gid mabatas ining malawig nga tig-ilinit. Daw nagakalong na ang utok sang mga tawo sa pwerte nga kainit. Sa subong, ang tanan nagahandum sang bisan talithi na lang sang ulan.”

Indi mapahamtang si Padre Olan sa kapagsik kag entusyasmo sang mga Knights of Columbus. Nagkadto sila sa iya nga human na ang huna-huna. Wala sila nagkari para maglisenya o para mangayo sang iya opinyon, nagkari sila sa pagdikta sang ila luyag.

“Indi kamo magpadasu-daso. Hulata ninyo nga makapamat-ud ako. Kinahanglan ko pa ikonsulta sa arsobispo ang luyag ninyo. Indi ko basta-basta mabag-o ang kalendaryo sang mga misa kag kapiyestahan sang mga santo,” paalinton sang pari.

“Apang, Padre,” siling ni Knight Paeng, “kinahanglan naton nga ig-ampo ang pagbundak sang ulan sa pinakamadali nga tion. Kinahanglan mangamuyo kita sang lubos.”

“Ang tanan nagapangamuyo na sa ila tagipusoon, indi bala?” palusot ni Padre Olan.

“Apang lain gid iya kon ang bilog nga kongregasyon ang magpangamuyo sa sulod sang simbahan, Padre,” sabat ni Grand Knight Enying.

‘Bilog nga kongregasyon,’ ‘sa sulod sang simbahan,’ ‘espesyal nga adlaw sang pagpangamuyo’—mga tinaga yadto ni Don Beato. Daw ginpabakod sang K of C ang panagupnop ni Padre Olan nga ginsugo lang sila sang don. Nagbatyag sia sang tinago nga kaakig. Indi lang nga ginakontrol sang don ang isa ka organisasyon sang simbahan, daw ginapulihan pa nila sia. Namat-ud ang pari nga tindugan ang iya posisyon. Indi sia isa ka suluguon nga magabaton sang mando gikan sa kon kay sin-o nga don. Indi sia isa ka weyter nga nagabaton sang order!

Nagsulit-sulit ang ginhambalan nila. Wala sang mapapiyerde, wala sang mapalutos. Tanan may punto, tanan may rason. Gab-i na apang mapaang man gihapon ang hangin. Daw nagkorta sang mga utok nila, nagsuyop sang tanan nila nga pasensya. Luyag sang mga katapu sang Knights of Columbus sang isa ka espesyal nga adlaw para lang sa pagpangamuyo nga mag-ulan. Madamu lang sang balibad si Padre Olan. Tungod kuno indi niya luyag nga supakon ang kalendaryo sang simbahan, kag— ayhan, matuod gid man—wala sia nakapat-ud kon sarang gid man bala niya mabag-o ang liturhiya para paayunan ang mga tumuluo nga subong nagadangop kag nagapakitluoy sa iya.

Ang pari ang may ulihi nga mga tinaga. Siling niya, dapat mahiliusa ang tingog sang mga tumuluo sa pagdayaw sa Dios kag sa pagpangayo sang mga labing importante nga mga butang kasubong sang paghidaet sa bilog nga kalibutan kag pagliso sang mga tagipusoon sang bug-os nga katawhan padulong kay Ginoong Hesu-Kristo. Dugang pa niya, nagasimba kag nagapangamuyo kita agud maghatag sang pagdayaw sa Dios, indi agud magdikta sang aton mga ginapangayo. Indi kuno weyter ang Dios nga nagabaton sang order.

Naglungu-lungo lang ang mga katapu sang Knights of Columbus.

***

Martes pa lang, nagsugod na sulat si Padre Olan sang iya inug-sermon para sa Kapiyestahan ni San Juan Bautista. Apang daw nahubsan man sia sang maayo nga mga ideya. Daw indi mag-ilig ang mga tinaga. Paano sia makasermon nahanungod sa pagbunyag kag pagbautiso kay Ginoong Hesus sa Suba sang Jordan kon ang suba mismo sang Baryo Navalas sa Buenavista nahubsan sang tubi? Paano sia makatudlo nahanungod sa tubi nga nagalimpyo kag nagahugas sang mga sala kon haluson na makapaligo ang mga tawo agud lang makakinot sang tubi?

Apang labing importante nga kahiwatan ang fiesta ni San Juan indi lang para sa kaingod nga banwa sang Jordan kundi para sa bilog nga isla-probinsiya sang Guimaras. Si San Juan Bautista ang santo patron sang bilog nga isla! Sarang bala mapaiway ang fiesta sang santo patron? Indi bala mas makatarungan nga padunggan ang santo nga sarang makapanabang kag makabulig sa mga tumuluo sa pagpangayo sang ulan sa Mahal nga Makaako?

***

Ginsundan ang K of C sang hubon sang mga kababainhan.

Sang Huwebes, bag-o sia nagpa-Iloilo agud sugilanunon ang arsobispo sang Jaro, ginkibon si Padre Olan sang Catholic Women’s League sa pagpamuno ni Ginang Alicia Sanz. Pagkatapos sang misa sa kaagahon, ginpalapitan sia ni Inday Alice kag sang mga katapu sang CWL, Legion of Mary, kag Apostolado sang Pangamuyo.

Wala na sang paliku-liko nga sugilanon nga ginpadangat sang mga kababainhan kay Padre Olan ang ila pagsunggod sa pagpamatok sang pari sa paghiwat sang Pinasahi nga Adlaw sang Pagpangamuyo para sa Ulan.

“Wala ako nagapamatok, Inday Alice,” ulu-ulo sang pari sa lider sang mga babaye samtang ginatulok man ang mga kaupod ni Ginang Sanz. Tanan nagahulat sang iya paathag.

Sa pagkamatuod, mabug-at sa balatyagon sang pari ang magpamalibad sa kababainhan sang simbahan tungod sila ang matuod nga salaligan sa mga pagpatikang sang parokya. Halin sa liturhiya, tubtub sa mga apostolado. Halin sa pagpangulekta sang mga amot kag donasyon, tubtub sa paghanas sang mga cantor kag manugbasa sa misa. Kon may luyag ipabantala ang pari sa mga tumuluo sa bilog nga banwa, madasig pa sa radyo ang pagwaragwag sang mga kababainhan sang simbahan. Sila ang Radyo Puwak nga nagadala sang ebanghelyo sang kaluwasan kag nagapanguna sang mga Bible-study groups.

Masaligan ang Catholic Women’s League, ang Legion of Mary, kag ang Apostolado sang Pangamuyo sa tanan nga tion. Madali sila mapalapitan ni Padre Olan sa ano man nga mga pagkinahanglanon. Kon wala sang pondo ang simbahan, ang mga babaye ang nagahimo sang paagi agud matigayon ang mga proyekto kag hilikuton. Sila ang nagapamuad sang lima ka tinapay kag duha ka isda para makakaon ang tanan. Paano niya masaklaw ang mga balatyagon sang mga tumuluo nga ini?

“Apang wala ka man nagapasugot,” may pagsunggod nga sabat ni Inday Alice nga asawa ni Knight Rafael Sanz. “Nagapamalibad ka gid kuno siling ni Paeng.”

Gindapit sang pari ang mga babaye sa payag-payag sa likod sang kumbento. Nagpahimus sia sang pamahaw kay Nang Paquita. Ginpapungko n’ya ang mga babaye.

Upod sa mainit nga kape kag tsokolate, gindal-an man sila ni Nang Paquit sang ibus kag kinihad nga paho nga naghalin pa sa banwa sang Jordan. Matam-is ang tanan nga paho sang Guimaras apang mas mananam gid kuno suno kay Padre Olan ang halin sa Jordan, kon diin nahamtang ang mayor nga opisina kag talamnan sang National Mango Research and Development Center.

Sang napahamtang na ang tanan, naghambal ang pari.

“Inday Alice, mga manang, kag mga nanay,” may kalulo nga pagsugod niya, “nahangpan ko gid kamo tanan. Apang kuntani tinguhaon n’yo man kag intiendihon ang akon kahimtangan. Luyag ko gid kamo buligan apang mabudlay ang akon sitwasyon. Pari ako, indi babaylan. Indi ako isa ka busali-an nga sarang makamando nga magtupa ang ulan.”

“Padre, indi subong sina ang buot namon silingon,” paathag ni Inday Alice.

“Indi?” pamangkot sang pari. Wala sa buot niya ang pagyaguta, apang nagkawas sa baba niya ang tinaga nga may tono sang pag-uligyat.

Wala nagtilinimuk-timok ang mga babaye.

“Ano gali ang luyag ninyo? Indi bala gusto ninyo sang espesyal nga adlaw para sa pagpangamuyo agud mag-ulan? Luyag ninyo nga maghimo ako sang milagro! Luyag ninyo sang sirkus—tipunon ninyo ang mga tawo sa sulod sang simbahan agud magtan-aw sa akon gahum kag madyik. Apang indi ako salamangkero! Luyag ninyo nga mangamuyo ako sa simbahan, magmuwestra sang ritwal. Dayon, mahulat kamo sang ulan. Apang ginpanghuna-huna bala ninyo kon ano ang madason nga matabu kon hiwaton naton ang luyag ninyo kag indi gihapon magtupa ang ulan?”

Wala nakatingog ang mga babaye.

Ang pari ang nagtapos sang sugilanon. “Indi kuntani naton paglubagon ang butkon sang Dios agud masunod ang aton mga luyag. Indi weyter ang Dios nga tagaan lang naton sang aton order.”

Nagtulukay lang ang mga babaye. Wala sang may naghambal.

Nag-igham si Padre Olan bag-o nagpadayon, “Apang indi kamo magkabalaka. Agud ipakita sa inyo nga ginapamatian ko kag ginahatagan sang kabilinggan ang inyo ginadangop sa akon, mapa-Iloilo ako subong nga adlaw kag makighambal sa arsobispo. Mangayo ako sang laygay bahin sa butang nga ini.”

Nakita sang pari nga nagtango-tango sang ila ulo ang mga babaye. Ayhan, nahangpan nila sia.

Dugang pa sang pari, “Kag palihog lang ako ipaalinton sa tanan nga wala ako nagapamalabag sa paghiwat sang pinasahi nga adlaw para sa pagpangamuyo nga kuntani mag-ulan.”

***

Si Padre Fritz Dayaday, ang sekretaryo sang arsobispo, ang nagsug-alaw kay Padre Olan sa Palasyo sang Arsobispo nga nahamtang sa atubang sang Jaro Plaza. Si Padre Fritz ang naghatag sang hayu nga Olan kay Padre Roland. Halos dungan-dungan sila mga nagtuon sang pilosopiya kag teolohiya sa seminaryo sadto; mas nauna lang nga gin-ordinahan sa pagkapari si Padre Fritz.

Naawat ang nombramiento sang arsobispo sang Huwebes nga ato gani agud maangan-angan, gin-amuma anay ni Padre Dayaday si Padre Olan sa iya naka-aircon nga opisina.

Suod sila nga mag-abyan, daw utod na gani ang pagkabig sa isa kag isa—kabangdanan nga gintuad gilayon ni Padre Olan ang palaligban nga nagahatag sang libog sa iya panghunahuna. Ginsaysay niya ang problema nga ginadangop sa iya sang mga tumuluo kag ang iya panagupnop nga ginapulihan sia sang tanan sa iya parokya.

Matinahuron nga nagpamati si Padre Fritz, apang sang ulihi, wala na sia nakapugong kag nagsiling, “Sa mapati ka kag sa indi, nagapati ako sa milagro. Inang estatwa na lang sang Mahal nga Birhen sa atubang sang katedral, makapanaksi ako sa katanhagaan sina.”

Ginasugid nga milagroso nga nagadaku ang estatwa sang Nuestra Señora de la Candelaria. Gikan kuno sa isa ka tapak sang nasalapuan ini sang mga mangingisda sa suba sang Iloilo sadtong 1587, nagalab-ot na subong sa masobra duha kag tunga ka tapak ang kataason sang estatwa. Kag sumugod sang koronahan ini sang Santo Papa sadtong 1981, makatatlo na kuno ka beses nga ginpadakuan ang iya bulawan nga korona.

Dugang pa, kag ini ginapanindugan ni Padre Fritz nga nakasaksi gid sang natabu, sadtong buot halinon ang estatwa agud ibutang sa balkonahe nga gintukod para gid sa pagbisita ni Santo Papa Juan Pablo Segundo sang 1981, tatlo ka beses kuno nga nagkalabugto ang kadena nga gingamit sa pagpapanaog sang estatwa sang Mahal nga Birhen de la Candelaria. Nangin tuman kabug-at ang estatwa kag indi kuno masarangan hakwaton sang napulo ka tawo.

Kon wala pa nila ginpangabay si anhing Arsobispo Alberto Piamonte nga tambungan ang pagsaylo kag ulu-uluhan ang estatwa, wala natigayon ang paghalin. Suno kay Padre Fritz, sia ang nagpabayo kay Monsignor Piamonte sang full clerical regalia sang obispo, kag bilang “prinsipe sang simbahan,” amo lang kag nagpangabay ang arsobispo sa “Reyna nga estatwa” sang Mahal nga Birhen de la Candelaria nga kuntani palihog kag magpahakwat na pakadto sa iya bag-o nga “trono.” Pagkatapos nga ginhutikan sang arsobispo ang estatwa, nahakwat ini sang tatlo lang ka tawo.

“Nagapati man ako sa milagro,” siling ni Padre Olan.

“Apang natahap ka magtaya sang tanan para sa milagro sang ulan?” wala na naman napunggan ni Padre Fritz ang iya baba nga tuman ka abtik.

Paano niya baison si Padre Fritz? Paano niya ipahanumdum nga sa gahum kag pagbuot sang Dios sarang mabag-o ang dalagan sang kalibutan? Paano niya ipahanumdum nga indi ang gahum sang Dios ang ginapamatud-an diri, kundi kon bala sarang naton malubag ang pagbuot sang Dios paagi sa aton mga pangamuyo?

Ang Dios ni Padre Olan, indi dios sang mga witi-witi nga butang. Nahibal-an na sang Dios nga iya ginapatihan ang mga kinahanglanon naton sa matag-adlaw. Ang Dios ni Padre Olan nagapatawad sang mga kasal-anan sang kalibutan, nagabugay sang paghidaet, nagabayaw sang mga minatay, kag nagadala sang mga kalag sa walay katapusan nga himaya sang langit.

May rason ang Dios ni Padre Olan kon ngaa naga-antus kita sang El Niño kag iban pa nga mga kalalat-an. Lipud ang mga kabangdanan nga ini kay Padre Olan, apang wala sia sa posisyon para tungkaron ang huna-huna kag pagbuot sang Dios. Basta, nagapati kag nagatuo lang sia nga wala nalipat ang Dios sa Iya mga gintuga. Wala nagakatulog ang Dios nga sarang naton mapukaw sang aton mga pangamuyo.

***

Sang handa na ang arsobispo para sa iya, gindul-ong ni Padre Fritz si Padre Olan sa talatapan ni Arsobispo Angel Lagdameo.

Daw bata nga nagpanumbungon kay Monsignor Angel si Padre Roland Javellana. Tuman ka bug-at sang krus nga iya ginapas-an. Gumon ang iya huna-huna, kag nagasinamu-samo ang iya mga balatyagon. Nagatuo sia sa Dios, apang wala sia nagapati nga kinahanglan pa ipahanumdum sa Dios paagi sa mga pangamuyo nga kinahanglan sang mga tawo ang ulan. Handa man sia nga mag-upod sa mga tawo sa pagpangamuyo apang indi n’ya luyag nga diktahan sang mga tumuluo ang pagpadalagan sang simbahan. Ilabi na kon ang mga tumuluo nasulsulan lang sang mga poderoso nga mga negosyante kasubong ni Don Beato Yngala.

Ginpabay-an lang sia sang arsobispo nga makapautwas sang iya mga hibubun-ot. Dayon, sang nahimud-us na ni Padre Olan ang iya kaugalingon, ginpamangkot sia sang malulo nga monsenyor, “Ano ang ginakahadlukan mo, Padre Olan? Nahadluk ka bala nga tilawan ang imo pagtuo?”

“Apang, Monsenyor,” daw bata ang tingog nga nagkawas sa baba ni Padre Olan gani pilit niya nga ginpabaskog ang iya tingog, “paano kon indi mag-ulan? Paano kon hiwaton ko ang tanan nga luyag sang mga tawo kag indi gihapon mag-ulan?”

“Magpati ka, Padre Olan. Magtuo ka kasubong sang ahaw nga bata. Nagapati ako nga kon pangayuon naton, ihatag sang Mahal nga Makaako ang ulan.”

“Apang paano kon mapaslawan ako?”

“Indi ikaw ang mapaslawan. Ang Dios! Ang Dios ang mapaslawan kon bug-os ang imo pagtuo nga ihatag Niya ang ginapangamuyo sang Iya mga tumuluo, kag indi matuman ini.”

“Monsenyor!”

Nakibot gid si Padre Olan sa iya nabatian gikan sa arsobispo, apang nagtango lang si Monsignor Lagdameo, ang salaligan ni Kristo kag prinsipe sang Simbahan Katoliko sa Jaro. Subong man, nabatyagan ni Padre Olan ang katampad, ang simple kag madalum sang pagtuo sang arsobispo sa Maluluy-on nga Dios.

Nagyuhum si Arsobispo Angel Lagdameo, “Buligan ko ikaw sa pagpangamuyo.”

Haluson makahambal si Padre Olan, “Ang buot mo silingon, Monsenyor, sarang ko mapaiway ang liturhiya sa kapiyestahan ni San Juan kag tal-usan ini sang tuhay nga liturhiya?”

Nagyuhum liwat ang arsobispo. Dayon namangkot, “Para kay sin-o ang liturhiya, Padre? Nalipatan mo na bala ang imo Griyego?”

Wala nalipat si Padre Olan. Nagtuon sia sang Latin kag Griyego sa seminaryo. Ang Griyego nga tinaga nga ‘leitourgia’ nagikan sa mga tinaga nga ‘leitos,’ nga halin sa ‘leos’ o ‘laos,’ nga ang buot silingon ‘mga tawo;’ kag ‘ergo,’ nga ang buot silingon naman, ‘hilikuton.’ Hilikuton sang mga tawo. Kag tungod isa sia ka pari, nagatumod man ini sa hilikuton niya para sa mga tawo.

Nagtindog si Arsobispo Lagdameo kag nagpalapit kay Padre Olan. “Buksi ang imo tagipusoon sa pagbuot sang Makaako, Padre Olan, para mahimo mo ang nagakaigo nga mga buluhaton agud mahatagan sang kadayawan ang Dios.” Gintapik sang arsobispo ang abaga sang pari, “Sa nasiling ko na, buligan ko ikaw sa pagpangamuyo.”

Nagpasalamat si Padre Olan. Nakabatyag sia sang kamag-an sa iya tagipusoon. Sadto gid nga mga tinion, nahangpan niya kon ngaa ‘Angel’ ang ngalan sang iya arsobispo. Sadto gid nga mga tinion, nahangpan niya nga ang Dios padayon nga nagapakighambal sa katawhan paagi sa mga profeta kag mga manugbantay sang panong.

Nakahalok lang si Padre Olan sa singsing sang arsobispo kag nagsulod si Padre Dayaday agud ipahanumdum sa monsenyor ang natalana nga interbyu sini sa Bombo Radyo nahanungod sa ginapanugyan nga mga laye sa kongreso kaangot sa Reproductive Health.

***

Suno sa ginpanaad nanday Knight Kiko kag Knight Caloy, nagparekurida ang Knights of Columbus sang Biyernes kag Sabado. Nangin masako man ang Legion of Mary sa pagpamuni kag pagpatahum sang simbahan. Ang Catholic Women’s League, nagpanglibot sang mga amot kag donasyon para sa diutay nga salu-salo pagkatapos sang liturhiya kag mga pangamuyo.

Ginhambalan sila ni Padre Olan nga indi paghimuon nga sirkus ang liturhiya, nga pat-uron nga wala sang may magalibud sang mani kag baye-baye, o Tru-Orange kag singkamas bisan sa gwa sang simbahan.

Nagkadlaw lang ang mga babaye. Nalipay gid sila nga nagpamat-ud ang ila kura paruko nga maghiwat sang pinasahi nga adlaw sa pagpangamuyo nga mag-ulan. Bisan si Nang Paquit, nagpakita man sang kapagsik sa iya pag-alagad sa pari matapos nga nagbag-o ang pamat-ud sini.

Sang ginpamangkot sia ni Padre Olan, gin-ako ni Nang Paquita nga luyag gid niya ang ideya sang espesyal nga adlaw sang pagpangamuyo nga mag-ulan. Kon ngaa wala niya ini ginpabutyag sa pari, ina tungod kusinera man lang kuno sia. Natandog gid si Padre Olan gani ginkup-an niya si Nang Paquit nga naglumaw-lumaw man ang mga mata.

Bilog nga Biyernes, nagsulat sang iya sermon kag nagpain sang mga balaan nga balasahon si Padre Olan. Nagdihon sia sang mga bag-o nga pangamuyo.

Aga pa sang Sabado, ginbuligan sia sang mga katapu sang Apostolado sang Pangamuyo sa pagpili sang mga ambahanon para sa pinasahi nga liturhiya. Ginhanas man niya ang Youth Ministry nga nakatoka nga magpanguna kag magpamuno sang mga kalantahon bilang choir.

Nakibot na lang sia sang naggwa sia sa simbahan tungod madamu nga mga tawo ang naga-inabot gikan sa kon diin-diin. Halin kuno ang iban sa ila sa nanuhay-tuhay nga mga kabanwahanan sang isla kag luyag gid lang magpasakop sa Pinasahi nga Adlaw sang Pagpangamuyo para sa Pag-ulan.

Bisperas sang patronal fiesta sa kaingod nga banwa sang Jordan apang madamu nga mga taga-Jordan ang nagkari sa iya simbahan sa Baryo Navalas. Nagbugsok sila sang mga tolda, nagpinulungko sa hilamon kag nagtilinipon sa parke sa kilid sang simbahan.

Ginpatawag ni Padre Olan sanday Grand Knight Enying kag Inday Alice sang CWL. Ginpangayuan sang paathag.

“Padre,” hambal ni Inday Alice, “wala kita sang mahimo kon gusto nila magpangamuyo upod sa aton.”

“Labing maayo gani nga mas madamu ang magapangamuyo, Padre, indi bala? Mas mabaskog ang mga pangamuyo,” siling ni Knight Enying. “The more, the merrier,” dugang pa niya sa Iningles.

“Indi kita tanan makaigo sa simbahan,” sabat sang pari.

Apang ginpasalig sia ni Knight Enying nga wala sang problema. Nagboluntaryo kuno si Don Beato Yngala nga magdugang sang duha ka trompa agud mabatian sang mga tumuluo nga indi makaigo sa sulod, ang mga pangamuyo kag pag-ampo bisan sa gwa sang simbahan.

Daw fiesta sa palibot sang simbahan sang gab-i nga ato. Magin-ut gihapon kag mapaang ang panahon. Wala sang bisan isa ka huyop sang hangin sa nagadunglay kag luos nga mga dahon sang kahoy. Apang may pinasahi nga sahi sang kasadya ang mga tawo. Nagakinalipay sila. Kasubong bala nga mabuhian sila sang paglaum. Haluson nakatulog si Padre Olan sang gab-i nga ato.

***

“Bilang imo mga anak, Amay, nagadangop kami sa imo,” mitlang-amba ni Padre Olan Javellana sa tunga sang altar nga napun-an sang mga bulak sang bonggabilya.

Nagsabat ang mga tumuluo, “Hatagi kami sang ulan, O Ginoo!”

Malawig ang pagpangamuyo nga nagasabtanay paagi sa pagmitlang-amba. Solemne ang pag-amba ni Padre Olan, kag may pagtahod ang sabat sang mga tumuluo.

Madamu ang naghalad sang mga pangamuyo, kag malawig ang prusisyon sa ofertoryo. Tanan nga sahi sang dulot gindala sang mga tawo sa altar: paho, singkamas, sandiya, bayabas, atis, kamonsil, manok, mani, isda, bugas, itlog, binulid nga saging.

Takus nga nangamuyo ang tanan. Mabatyagan, halos makaptan, ang pagtuo nga nagaluntad sa bug-os nga simbahan. Mapagsik nga nagkanta ang nga tumuluo upod sa mga pamatan-on sang choir. Kag bisan si Don Beato nga indi relihiyoso, nag-upod sa pag-amba kag sa pagbantala sang pagtuo.

Sang natapos na ang liturhiya, daw nakibulan ang kamut ni Padre Olan sa kadamu sang nagpangamusta kag nagbisa sa iya. Halos indi sia pagbuy-an sang mga lideres sang parokya. Ginbutong sia una sang hugpong sang CWL, dayon sang Knights of Columbus, dayon sang Apostolado sang Pangamuyo.

Bag-o sia napalapitan sang mga pamatan-on sang choir, ginbanggaan gid sia ni Don Beato Yngala nga nag-agda sa iya sa pagpanihapon sa mansyon sang don. Nagpamalibad si Padre Olan para sa gab-i nga ato, apang nagpasaan naman nga magaduaw sa don sa madason nga Miyerkules. Gintapik sia sang don sa abaga kag ginhutikan, “Salamat.”

Bag-o sia nagsulod sa kumbento, gintulok ni Padre Olan ang mga tawo nga ayhan nalipat na nga fiesta gali ni San Juan Bautista sang Domingo nga ato. Malipayon sila, kag daw labing Kristiyano sang sa kinaandan. May mga lamesa sang pagkaon nga ginhanda ang CWL kag K of C, kag ang tanan nagpakig-ambit sa kon ano ang may ara sila. Naglumaw-lumaw gid ang mga mata ni Padre Olan sang iya nakita nga ginbaton ni Don Beato ang tinanok nga saging nga gintanyag sang isa ka marismo nga tigulang. Ano nga milagro ang gindulot sang pinasahi nga adlaw sang pagpangamuyo agud mag-ulan sa tagipusoon sang mga tawo?

Gintangla ni Padre Olan ang langit. Wala gid sang bisan isa ka manipis nga panganod. Wala gid sang patimaan nga magatupa ang ginpangayo nga ulan. Wala na niya napunggan ang pagtulo ang iya luha.

***

Sa tuman nga ka kapoy, natulugan si Padre Olan nga wala nakapanyaga. Daw naubusan sia sang kusog kag ikasarang sa ginhiwat nga liturhiya. Tuman kadamu sang nagsimba kag nagpasakop sa liturhiya. Daw ginhigop nila ang iya kusog.

Pagsulod niya sa kumbento, nagpungko lang sia sa pagpahunay-hunay, dayon naghandukan na sia.

Manug-alas tres na sang hapon sang ginpukaw ni Nang Paquit ang pari. Puno sang kakunyag nga gin-uyog ni Nang Paquit ang butkon sang pari, “Padre! Padre, bugtaw! Padre!”

Namurag-muragan si Padre Olan.

“Padre, tuluka ang kalangitan! Tan-awa sa bintana!” nagapalangudog si Nang Paquita. Nagatulo ang iya mga luha sa kakunyag. “Milagro, Padre! Milagro!”

Sa gwa sang bintana, daw indi mapatihan ni Padre Olan Javellana ang iya nasaksihan. Sa langit, madasig nga nagporma ang mga panganod. Kon diin sila naghalin, wala sang nakahibalo. Paano hangpon ang nagakatabu?

Tuman kadasig sang tanan. Nagdalagku ang mga panganod. Nagdamol. Nagpalanggit-om. Sa isa ka pisok, ang nagahining-hining nga kaputi sang mga panganod nabuslan sang malandungon nga duag abu-abuhon. Gal-um. Dalagku nga mga gal-um. Isa lang ang ginapatimaan. Nagahinang-hinang ang ulan nga madali na lang magbundak. Nagpalanggit-om ang mga panganod sa kalangitan! Nagabantala sang pag-abot sang ulan!

Nagpundo ang mga tawo sa mga dalanon. Nag-untat sa paglakat. Naggwa sa ila mga kabalayan. Pati ang mga dyip kag trisikol, nagdulog. Ang mga pasahero nagpanaog sa mga salakyan. Ang tanan nagtulok sa langit. Nagahayanghag ang mga baba sa katingala kag kakibot. Isa ka tulugmahon ang talan-awon sa kalangitan.

Nakabatyag si Padre Olan sang huyop sang hangin. Mahinay sa una, apang padayon, tubtub nga nagbaskog. Kag iya nahibal-an, magabundak ang ulan. Magabundak ang ulan!

May balatyagon nga nagbuswak sa kalag kag kasing-kasing ni Padre Olan. Pasalamat? Pagdayaw? Buhi nga pagtuo? Bag-o nga pagkilala sa Dios? Ambot, indi niya mahingalanan. Indi niya mahangpan. Apang tuman ang pag-ilig sang balatyagon nga ato gani wala na niya napunggan ang paghibi. Indi sia bingit, apang nagtulo ang iya mga luha, nag-agay nga daw tuburan.

Nagdalagan ang pari paggwa sa kumbento pakadto sa mga dalanon. Upod sa mga tawo nga nagpangamuyo nga mag-ulan. Madamu ang nagluhod sa ila nahamtangan.

Si Padre Olan, nagtangla sa langit. Nagbayaw sang iya mga butkon sa paghakus sang kalangitan. Naghumlad sang iya mga kamut. Tubtub iya nabatyagan ang pagtupa sa iya mga palad sang una nga mga tinulo sang ulan, kasubong mga lansang sang langitnon nga pagpalangga sang gamhanan nga Dios.

 

© Peter Solis Nery [2013]

Palanca First Prize Short Story in Hiligaynon [2013]